कोरोना भाइरसका भेरियन्ट कत्तिको खतरनाक ?

काठमाडाैं । यो स्पष्ट छ कि हामी हालै एक भाइरससँग सामना गर्दै छौं जुन सजिलैसँग फैलिन्छ, र व्यक्तिबाट अर्को व्यक्तिमा दुई गुणा छिटो फैलन्छ । यो २०१९को अन्त्यमा चीन वुहानमा फेला परेको थियो । अहिले यसको नयाँ भेरियन्ट भेटिएको छ ।

‘अल्फा भेरियन्ट’ कोरोना, बेलायतमा पहिलो पटक पत्ता लाग्यो, यो पहिलेभन्दा धेरै संक्रामक थियो । तर ’डेल्टा भेरियन्ट’, जुन भारतमा पहिलोपटक पहिचान गरियो, त्योभन्दा पनि अधिक संक्रामक र खतरनाक छ कोरोना भाइरसको यो प्रक्रिया ’विकसित’ भइरहेको छ अर्थात निरन्तर परिवर्तन अझै भइरहेको छ ।

त्यसोभए के हामी कोरोना भाइरसको नयाँ र अधिक खतरनाक भेरियन्टहरूको कहिल्यै अन्त्य नभएको परेडमा फसेका छौं ? कोरोना भाइरस अझै पनि अधिक खतरनाक रूप लिन सक्छ ? यी प्रश्नहरूको उत्तर जान्न हामीले अहिलेसम्मको कोरोना भाइरसको यात्रालाई ध्यानमा राख्नुपर्छ । वैज्ञानिकहरूका अनुसार यो (कोरोना) भाइरस चमेरोबाट मानिसमा आएको छ, जसको पहिलो प्रकार यस विनाशकारी महामारीको सुरुवात गर्न पर्याप्त थियो, तर अब यसले आफ्नो काम राम्ररी सिक्दै छ ।

लन्डनको इम्पिरियल कलेजका भाइरोलियन प्रोफेसर वेंडी बार्क्ले भन्छन्, ‘जब भाइरस मानिसमा प्रवेश गर्छन्, तिनीहरू आफ्नो आदर्श वा सबैभन्दा खतरनाक अवस्थामा हुन्छन् भन्ने कुरा विरलै देखिन्छ । बरु उनीहरू मानिसमा बसोबास गर्ने कोसिस गर्छन् र राम्ररी त्यहाँको समय बिताउँछन् । ‘इबोलादेखि सामान्य फ्लूसम्म संक्रामक महामारीको उदाहरण दिँदै उनले भने कि ‘हरेकचोटि भाइरसले पहिलोपटक मानिसमा आफ्नो यात्रा सुरु गर्छ र त्यसपछि मात्र यसको रङ देखाउन थाल्छ ।’

‘कोरोनाका कति प्रकार हुन सक्छन् ?’

एक भाइरसको कत्तिको प्रसार गर्ने सम्भावना छ, यसको आर–नोट हेरेर अनुमान लगाउन सकिन्छ । मानौं हामीमध्ये कोही प्रतिरोधात्मक छैन अर्थात् हामी कसैलाई प्रतिरोधात्मक क्षमता छैन र हामी मध्ये कसैले पनि सावधानी अपनाएका छैनौं । जब कोरोना भाइरसको पहिलो संस्करण चीनको वुहानमा पहिचान गरियो, यसको आर–नोट क्षमता २.५ थियो ।

जबकि वैज्ञानिकहरूको अनुसार, भर्खरै फेला परेको भाइरसको डेल्टा भेरियन्टमा आर नोट क्षमता ८.० सम्म हुन सक्छ । अक्सफोर्ड युनिभर्सिटीमा ’भाइरल इभोलुसन’ अध्ययन गरेका डा. एरिस काट्जोरकिस भन्छन्, ‘यस भाइरसले हामीलाई धेरै चकित पारेको छ । यो हामी बस्ने सम्भावित डरभन्दा पूर्ण रूपमा भिन्न छ ।

अझ महत्त्वपूर्ण कुरा १८ महिनामा यो दुईपटकमा आफैंमा परिवर्तन भएको छ । यसको दुवै अल्फा र डेल्टा भेरियन्टहरू उनीहरूको अघिल्लो भेरियन्टहरू भन्दा ५० प्रतिशत बढी संक्रामक पाइएको थियो ।

भाइरसका लागि यति धेरै परिवर्तन हुनु असाधारण छ । ‘डा. एरिस विश्वास गर्छन् कि यो भाइरसको वृद्धि दरसँग सम्बन्धित कुनै पनि संख्याको भविष्यवाणी गर्नु ‘मूर्ख’ हो ।

तर उनीहरूले महसुस गर्छन् कि केहि वर्षहरूमा यस भाइरसको संक्रामकता बढ्नेछ, अर्थात् यसको केही थप प्रकारहरू पनि देख्न सकिन्छ । यद्यपि त्यहाँ केहि भाइरसहरू छन् जसको संक्रमण दर (आर नोट) कोरोना भाइरस भन्दा धेरै बढी छ । उदाहरणका लागि, दादुरा वा बिफर भाइरस यस अवस्थामा ’रेकर्ड होल्डर’ हो जसले संक्रमणको विस्फोटक प्रकोप निम्त्याउन सक्छ ।

प्राध्यापक वार्क्ले भन्छन, ‘कोरोना भाइरसको लागि बढ्न सक्ने पूर्ण अवसर छ (खतरनाक हुन), तर कति हुन्छ भनेर स्पष्ट रुपमा भन्नु ठीक हुँदैन ।’

भाइरसले आफूलाई कायम राख्न केहि युक्तिहरू प्रयोग गर्दछ । त्यस्तै रूपमा, तिनीहरू मानव शरीरमा कोषहरूसँग तिनीहरूको समीकरणहरू परिवर्तन गर्छन्, लामो समयसम्म हावामा बाँच्न कोसिस गर्दै छ ।

त्यही समयमा, केही विज्ञहरूको धारणा छ कि इतिहासमा सबभन्दा चाँडो खोप अभियान यस भाइरसका लागि एक ठूलो बाधा साबित हुन सक्छ । डा. काट्जोरकिस भन्छन्, ‘यो पर्याप्त सम्भव छ कि भाइरसको परिवर्तनले यसलाई खोप खोपमा अझ राम्रो बनाउँदछ र अन्ततः यसको प्रसारण गर्ने क्षमतालाई घटाउँछ ।’

तिनीहरूले यसको लागि बिटा र डेल्टा भेरियन्टहरू बीचको परिवर्तन उल्लेख गर्छन् । उनी भन्छन्, ‘कि डेल्टा भेरियन्टमा हामीले देख्यौं कि यो द्रुत गतिमा मात्र फैलदैन, तर यसले प्रतिरोधात्मक क्षमतालाई पनि चकमा पार्न सक्छ ।’

यस्तो अवस्थामा, कोरोना भाइरस नियन्त्रण गर्न उत्तम रणनीति के हो भनेर अनुमान गर्न अझै गाह्रो छ । व्यक्तिलाई संक्रमित गर्न विभिन्न भाईरसहरूले विभिन्न विधिहरू प्रयोग गर्छन् ।

बिफर जस्तै (दादुरा) भाइरस विस्फोटक हो, तर यसले जीवन प्रतिरोधात्मक क्षमता छोड्दछ, त्यसैले यसले प्रत्येक पटक नयाँ खोज्नु पर्छ । जबकि इन्फ्लूएन्जा भाइरसको आर–खाच एकदम कम छ, यो विरलै १ देखि माथि जान्छ, तर यसले बारम्बार संक्रमण गराउँछ र कहिलेकाहीँ प्रतिरोधक क्षमता भए पनि मानिसहरूलाई सताउँछ ।

प्रोफेसर बार्क्ले भने, ‘हामी एक धेरै रोचक, मध्यवर्ती र केही हदसम्म अप्रत्याशित चरणमा छौं जुन आउँदो वर्षहरुमा कस्तो हुन्छ भनेर भविष्यवाणी गर्न गाह्रो छ ।’ त्यहाँ अर्को सिद्धान्त पनि रहेको छ जुन प्रायः कुरा गरिन्छ, यद्यपि धेरै वैज्ञानिकहरूले यसलाई मन पराउँदैनन्, कि भाइरस हल्का (कम खतरनाक) हुनुपर्दछ यदि यसलाई सजिलै फैलाउन र आफैलाई कायम राख्न हो भने । तर केही वैज्ञानिकहरू तर्क गर्छन् कि भाइरसलाई के गर्न को लागी दबाब छ ?

त्यो पनि, जब उसले पहिले नै कसैलाई संक्रमित गरिसकेको छ, र अर्को व्यक्तिमा पुगेको छ र पहिले व्यक्ति संक्रमणबाट बाँच्ने छ कि छैन, यो देख्न बाँकी छ । तर यो अप्रत्याशित चरणमा द्रुत खोप अभियानहरू आशाको किरण हो ।

वैज्ञानिकहरू आशा राख्छन् कि धनी र विकसित देशहरूमा जहाँ खोप अभियानहरू चाँडै नै सञ्चालन भइरहेका छन्, कोरोना भाइरसको अर्को प्रकारले प्रतिरोधात्मक क्षमताका कारण त्यति समस्या हुने छैन । तर यी भिन्नताहरू अधिक संक्रामक र तिनीहरूको खतरनाक प्रवृत्ति बाँकी संसारको लागि दुःख स्वप्न भन्दा कम हुँदैन । बीबीसी