श्रीकृष्णको उपवास, वैवाहिक जीवनमा लाभसँगै परिवारमा सुख-शान्ति !

बुध ग्रहका लागि समर्पित बार बुधबार । विशेषगरी विथाल-देव (कृष्णको अवतार) को पूजा गर्ने चलन छ । यस दिन मानिसहरूले श्रीकृष्णलाई घर र परिवारको सुख र शान्तिको लागि प्रार्थना गर्छन् । उनलाई खुसी पार्न एक दिनको उपवास राख्छन् । यो उपवास पति-पत्नी दुवैले गर्ने चलन छ ।

यस द्रुत अवलोकन गर्ने व्यक्तिले दिनमा एकपटक मात्र खाना खानुपर्छ र त्यो दिउँसो मात्र हुन्छ । बुधबार हरियो रङ लगाउनु शुभ मानिन्छ । यस उपवासले परिवारमा आनन्द मात्र ल्याउँदैन कि पतिपत्नीको वैवाहिक जीवनमा पनि लाभदायक साबित गर्दछ ।

उपवासका अवसरमा मानिसले बेलुका बुद्धव्रत कथा पनि सुन्छन् । यो भनिन्छ कि बुधबार उपवासले परिवारमा प्रेम कायम राख्नका साथै बच्चाहरूको शिक्षामा राम्रो प्रभाव पार्छ। तसर्थ, यदि शिक्षाको क्षेत्रमा पनि केही राम्रो गर्ने सोच भए बुधबारको दिन उत्तम साबित हुन्छ ।

अझ पूजा गर्दा तुलसीको पातले गर्नु अति उत्तम मानिन्छ । कुनै नयाँ काम थालनीका लागि बुधबार अति नै शुभ बारका रुपमा पनि लिइन्छ । साथै यस दिन कृष्ण भगवान्‌को व्रत बस्नेले आफूले चाहेको फल पाउने विश्वास गरिन्छ । हिन्दु धर्ममा, साताको हरेक बारलाई देवी-देवताको बार मानिने गरिन्छ । विशेष व्रत र उपवासबाहेक, अधिकांश हिन्दु धर्मावलम्बीले साताको कुनै एक वा दुई दिन सोही बारअनुसारको देवताको पूजा गरी व्रत बस्ने गर्छन् । जुन दिन जुन भगवान्‌को विशेष दिन हो सोही भगवान्‌को पूजा-आराधना गरे सही (उचित) फल मिल्ने विश्वास छ ।

हिन्धुशास्त्रअनुसार हरेक दिन हरेक भगवान्‌का लागि विशेष दिन भाग लगाइएको छ । ईश्वरको पूजा, प्रार्थना, शक्तिको उपासना परापूर्वकालदेखि हरेक धर्म, संस्कृतिको अभिन्न अंग बन्दै आएको छ । सबैजसो धर्ममा भक्ति गीत, भजन, मन्त्र, संगीत, नृत्य एवं ध्यान आदिबाट ईश्वरको पूजा, पाठका साथै स्तुति गरिन्छ जसले मानव शरीरमा भएका विकारलाई पखालेर राम्रो विचार, भावना भगवान्‌प्रति आस्था लाग्छ भन्ने प्रचलन पनि छ । व्यक्तिगत रूपमा अथवा सामूहिक रूपमा प्रार्थना गरी इस्टदेव, परमात्मा वा शक्तिपीठसामु भौतिक रूपमा मात्र नभई भावनात्मक रूपमा लीन भई ईश्वर साक्षात्कार गर्नु सबैजसो धर्मसंस्कृतिको अभिन्न अंगसमेत रही आएको छ ।

सबै प्राणीभित्र परब्रह्‍म परमात्मा रहेको हुन्छ, जुन कुरा स्वामी विवेकानन्दको विचारबाट पनि स्पष्ट हुन्छ । विकाररहित निर्मल र शुद्ध मनले एकाग्र भई ध्यान गरे त्यसलाई साक्षात्कार गर्न सकिन्छ ।

यसरी गरौं पूजा :
कृष्णको पूजा गर्दा घिउ र दूध चढाउन आवश्यक छ । साथै व्रत बस्दा दिउँसो एकपटक दूधबाट बनेको परिकार खानुपर्छ । हिन्दुधर्ममा प्रार्थनाको विशेष स्थान छ । यसको प्रभाव अरु धर्म र संस्कृतिमा पनि फैलिएको पाइन्छ । दुई हात जोडी प्रणाम गरी ॐ उच्चारण गर्ने हिन्दुहरूको प्रचलन आज संसारभरि चिनिन्छ । ॐ को महत्त्व ठूलो छ । ॐ तीन अक्षरहरू अ, उ र म को सम्मिश्रणले बन्छ ।

ॐ को उपनिषद्‌हरूमा विभिन्न प्रकारले महिमा गाइन्छ । माण्डुक्योपनिषद्‌मा भनिएको छ, यो आत्मा अक्षरका रुपमा ओमकार हो । अ, उ, म यी तीन मात्रा आत्माका तीनपाद हुन् । ‘अ’ कार विश्व अर्थात जागृत रुप हो, ‘उ’ कार तैजस अर्थात् स्वप्न रुप हो भने ‘म’ कारचाहिँ प्राज्ञ अर्थात् सुषुप्ति रुप हो भनी सो उपनिषद्‌मा भनिएको छ ।

खासगरी भजन एवं मन्त्रहरू वाचन गर्दा मिठासका निम्ति तोकिएका शब्द संख्यालाई छन्द तथा लय मिलाएर गाइन्छ । जस्तै गायत्री मन्त्रको आठ अक्षरका तीन चरणले बनेका चौबीस अक्षरको भजनलाई लिन सकिन्छ ।

ॐ भूर्भुवस्वः, तत्स वितुर्वरेन्यम्, भर्गो देवस्व धीमही, धियो यो न प्रचोदयात् , त्यस्तै प्रकारले १६ अक्षरको राम कृष्ण भजन, हरे कृष्ण हरे कृष्ण कृष्ण कृष्ण हरे हरे,हरे राम हरे राम राम राम हरे हरे, को लयमा पनि मिठास पाइन्छ ।

त्यसैगरी तीनै लोकका मालिक, संसारलाई रक्षा गर्ने, अति नै सुन्दर मनमोहक मुखारविन्दु भएका अनन्त पुरुषोत्तम वंशीधर कदम्ब वृक्षमुनि गाई, गोप, गोपिनीहरू माझ विराजमान भई मधुर ध्वनिमा वंशी बजाई सबैका मन मुग्ध गराइरहेका मनमोहन श्री कृष्णलाई ‘हे गोविन्द, हे दामोदर, हे माधव’ भनी स्मरण गरिन्छ ।

श्री कृष्ण गोविन्द हरे मुरारी, हे नाथ नारायण वासुदेव, गोविन्द, गोविन्द हरे मुरारी, गोविन्द, गोविन्द मुकुन्द कृष्ण, गोविन्द दामोदर माधव ।

यो मन्त्र मनुष्यको जीवनको अन्तिम घडीमा दुःखबाट निवृत्त हुनका लागि जप्न योग्य मन्त्र हो । त्यसैले परम् पुरुष श्री मधुसूदन पुरुषोत्तम श्री कृष्णलाई ‘हे गोविन्द, हे दामोदर हे माधव’ भनी उनको सुमधुर नामामृतलाई भज्दै जाऔं ।
ईश्वरका स्तोत्र तथा मन्त्रहरू १०८ वा १००८ चोटि दोहोर्‍याएर वाचन गर्ने चलन छ । हिन्दुधर्ममा मन्त्र अथवा भजन हरेक देवी-देवताका लागि छुट्टाछुट्टै व्यवस्था गरेको पाइन्छ ।