सम्झनामा माघ १९

जनवादी गणतन्त्र चीनको स्थापना गराउन प्रमुख भूमिका रहेका तथा झण्डै २७ वर्ष प्रमुख नेतृत्व गरेका माओको उत्तरार्धतिर उनले गरेका महत्त्वपूर्ण राजनीतिक निर्णयहरुमा अदृश्य शक्तिहरुको भूमिका देखिन थालेको थियो । उनलाई यस प्रकारको सल्लाह दिनेमा मुख्य रुपले उनका कान्छी श्रीमती चियाङ चिङ थिए । अन्यमा च्याङ चुङचियाओ, याओ वेङयुआन र वाङ होङवेन थिए । यी चार जनाको समुहलाई विश्व राजनीतिमा ग्या अफ फोर भनेर चिनिने गर्दछ ।

यसरी चिनियाँ राजनीतिमा उडाएको ग्याङ अफ फोरको शासन शक्ति चलाउने अदृश्य शक्तिको समूह अन्य मुलुकहरुमा पनि देखिन थालेको थियो । विश्व राजनीतिको घटनाक्रमलाई गहिरिएर अध्ययन गर्यौ भने सत्तामा हानथाप गर्न र गलत निर्णयका सल्लाहहरु दिन यस प्रकारका अदृश्य शक्ति लागेको भेट्दछौ । नेपालको राजनीतिक इतिहासमा पनि राजा त्रिभुवनको भारत पलायनमा भनौ वा राजा महेन्द्रका कतिपय कदममा पनि अदृश्य शक्तिको भूमिका रहेको पाउँछौ । यस प्रकारको अदृश्य शक्तिका सल्लाहहरु कहिलेकाहीँ महत्वपूर्ण भइदिन्छन् भने कहिलेकाहीँ यसले आफूसँग रहेको अधिकार सदाका लागि गुम्ने पनि हुन्छ ।

नेपालको राजनीतिमा १८ वर्ष अगाडि २०६१ माघ १९ गते राजा ज्ञानेन्द्रले चालेको कदम भने २५० वर्ष भन्दा लामो शाही राजसत्ता अन्त्यको कारक बन्यो । राजा ज्ञानेन्द्रलाई सल्लाह दिने शरदचन्द्र शाह, प्रभुशम्शेर जबरा, भरत केशरी सिंह तथा रमेशनाथ पाण्डे नेपाली राजनीतिका ग्याङ अफ फोर हुन ।

शरदचन्द्र शाह सबैभन्दा प्रमुख थिए । ज्ञानेन्द्रले सार्वजनिक रुपमा के बोल्ने के नबोल्ने तथा राजाका भाषणको अन्तिम रुप समेत शरदचन्द्रको सल्लाहमा हुन्थ्यो । राजा सधै कठोर हुनैपर्दछ भन्ने सल्लाह शरदचन्द्र कै हुने गर्दथ्यो । राजा ज्ञानेन्द्रका व्यापारिक साझेदार समेत रहेका प्रभाकर शम्शेरसंग केही कारणले सम्बन्ध बिग्रिए पछि ज्ञानेन्द्र आफ्ना बालसखा प्रभुशम्शेरलाई नजिक ल्याएका थिए । ज्ञानेन्द्रको हरेक भ्रमणमा प्रभुशम्शेर पनि साथमा हुन्थे ।

विश्व हिन्दू महासंघका अध्यक्ष समेत रहेका भरत केशरी सिंह बढी हिन्दूधर्मका हिमायती रहेको हुँदा माओवादी प्रति कठोर कदम चाल्न सल्लाह दिने गर्दथे । साथै एक मात्रै हिन्दू राज्यको राजा भएको हुँदा राजाले बढी अधिकार बोक्नु पर्ने सल्लाह दिन्थे ।

पत्रकारिताबाट राजनीतिमा छिरेका रमेशनाथ पाण्डे राजनीतिक व्यक्तित्व भन्दा कुटनैतिक व्यक्तित्वका हुनुहुन्छ । विभिन्न दलीय नेताहरुसंग समन्वय गर्न सक्ने भन्ने आधारमा राजा ज्ञानेन्द्रले निकट ल्याएका थिए । यि चार ब्यक्ति भन्दा पछाडि राजालाई सल्लाह दिनेमा पशुपति भक्त महर्जन पनि पर्दछन् ।

तर तुल्सी गिरीको चयन किन भयो भन्ने कुरा भने अन्योल नै छ । मलाई सबैभन्दा मन नपरेको चयन उनकै थियो । उनको चयन हुनु २०१७ सालको पुनरावृत्ति गर्न खोजिएको आभास हुन्थ्यो । सञ्चारका सम्पूर्ण श्रोत नै बन्द गर्नु पनि सहि लागेको थिएन मलाई । कठोर कदम चाले पछि राम्राहरुको साथ लिनुपर्थ्यो र छिट्टै हतास हुनु हुदैनथ्यो । तर एउटा मुख्य कुरा माघ १९ ले नै राजतन्त्रलाई अन्त्यको संघारमा पुर्याएको भने पक्कै हो ।

यदि माघ १९ को निर्णय राजा ज्ञानेन्द्रले केवल आसेपासेको सल्लाहमा नलिएको भए, सायद राजतन्त्र केही समय बढी टिक्न सक्थ्यो होला भन्ने अनुमान गर्न सक्छौ ।