बिहीबार, चैत १५, २०८०

नेपालमा हिन्दुत्वको राजनीतिले कसरी जरा गाड्दैछ ?

नेपालखोज २०७९ चैत ५ गते ८:३३

नेपालमा जनकपुरको जानकी मन्दिरको पछाडि एउटा मस्जिद छ। जानकी मन्दिर निर्माण गर्ने कारीगरहरू मुस्लिम थिए र उनीहरूले पूजाका लागि मस्जिद बनाएको बताइन्छ । यो मस्जिद आज पनि त्यहाँ छ। जनकपुरमा तीनदेखि चार प्रतिशत मुस्लिम छन् । जनकपुरको जानकी मन्दिर वडा नम्बर ६ मा छ । सन् १९९० को दशकमा सइद मोमिन यही वडाबाट अध्यक्ष बन्थे । पछि मोहम्मद इद्रिस यो वडाको अध्यक्ष भए ।

विवाह पञ्चमीको समयमा जानकी मन्दिर र राम मन्दिर बीचको जुलुसको नेतृत्व सईद मोमिन र पछि मोहम्मद इद्रिसले गर्थे । जनकपुरका वरिष्ठ पत्रकार रोशन जनकपुरीले बाल्यकालमा सईद मोमिन र मोहम्मद इद्रिसले विवाह पञ्चमीमा जानकी मन्दिरमा कसरी अगुवाइ गर्थे भन्ने कुरा आफ्नै आँखाले देखेको बताए । जानकी मन्दिर परिसरमा मोहरमको ताजिया पनि बनाइएको रोशन जनकपुरी बताउँछन् । जानकी मन्दिरको ढोका मुस्लिमहरूका लागि कहिल्यै बन्द भएन, न त मुस्लिमहरूले यो कुनै अज्ञात धर्मको मन्दिर हो भन्ने महसुस गरे।

कुनै समय मुसलमानहरू जानकी मन्दिरको भण्डारमा काम गर्थे र भण्डारमा तरकारी खेती पनि गर्थे । तर अहिले जानकी मन्दिर र मस्जिदबीचको दूरी बढेको छ । मन्दिर र मस्जिदको बीचमा पर्खाल बनाइएको छ । अब सईद मोमिन र मोहम्मद इद्रिसको पुस्ता सकिएको छ। विवाह पञ्चमीमा अहिले अयोध्याबाट पनि जुलुस आउन थालेको छ । यो जुलुस अहिले स्थानीय र उत्तिकै अन्तर्राष्ट्रिय बनेको छ । २०१८ मा उत्तर प्रदेशका मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथ जुलुस लिएर जनकपुर पुगेका थिए । रोशन जनकपुरी भन्छन्, “योगीको प्रवेशपछि जानकी विवाहमा सईद मोमिन र मोहम्मद इद्रिसका लागि थोरै ठाउँ बाँकी थियो । सन् २०१४ मा नरेन्द्र मोदी भारतको प्रधानमन्त्री बनेपछि नेपाल निकै प्रभावित भएको छ । जनकपुरको कुरा गर्ने हो भने सन् २०१८ मा मोदीको जनकपुर भ्रमण अघि र पछि धेरै परिवर्तन भएको थियो ।

शहर र सोचमा प्रभाव

बिहानको दश बजिसकेको छ । जानकी मन्दिर भित्रबाट ‘हरे राम र सीताराम’को सुमधुर स्वर आइरहेको छ । हनुमानको मुखौटा लगाएका एक व्यक्ति मन्दिर परिसरमा घुमिरहेका छन्। बच्चाहरु हनुमान जी संग सेल्फी खिचिरहेका छन्। हाम्रो क्यामेरा देखेर ४० वर्षका एकजना मानिसले सोधे, “कहाँबाट आएको हो?” मैले दिल्लीबाट भनेँ । उनले नसोध्दै प्रधानमन्त्री पनि आएको बताए । मैले भने, प्रचण्ड हो ? उनको जवाफ थियो- होईन मोदीजी भाइ । तपाईको प्रधानमन्त्री प्रचण्ड हो कि होइन ? त्यो व्यक्तिले भन्यो- हो, तर मोदीजी पनि छन् । मसँगै नेपालको पहाडी क्षेत्रका पत्रकार र जनकपुरका एक मुस्लिम पत्रकार थिए। दुवै हाँस्न थाले । यी दुई मध्ये एकले भने- यसबाट बुझ्नुहोस् मोदी नेपाल आएपछि कसरी र कति असर परेको छ ।

मैले त्यो मुस्लिम पत्रकारलाई मन्दिरका महन्तसँग कुरा गर्ने कि भनेर सोधें । उनले भने- महन्त जी भर्खरै अयोध्या गएका छन् । यदि तपाई मुख्य पुजारीलाई भेट्न चाहनुहुन्छ भने, जानुहोस् । मन्दिर जान मिल्छ ? उनको जवाफ थियो, ‘सर, यो जनकपुर हो । मोदीजीको प्रभाव परेको छ, तर नेपालमा अझै राम्रो छ । पुजारीलाई भेटौं। तिनले ढोकाबाहिर आफ्ना जुत्ताहरू खोलेर मुख्य पुजारीकहाँ लगे। जानकी मन्दिरका मुख्य पुजारीले मुस्लिम पत्रकारलाई निकै मायालु रुपमा उनको अवस्थाका बारेमा सोधे र मसँग कुरा गरे ।

भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी सन् २०१८ मा जनकपुर आएका थिए । प्रधानमन्त्री मोदी जनकपुर आउनुअघि र पछि शहरमा धेरै परिवर्तनहरू भए। प्रधानमन्त्री मोदीको स्वागतका लागि जनकपुर उपनगरका तत्कालीन मेयर लालकिशोर साहले सहरका धेरै पर्खाललाई भगवा रङमा रंगाएका थिए । जनकपुर उपमहानगरपालिकाको नाम परिवर्तन गरी जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका भएको छ । नगरपालिकाका कर्मचारीहरु जसको रंग भगवा भएको थियो उनीहरुको पोसाक तोकिएको थियो । सबै कर्मचारी कार्यालय पुग्दा ‘जय जनकपुर धाम’ भन्ने प्रार्थना गीत बजाइएको थियो । त्यसपछि नसीम अख्तर नामक मुस्लिम कर्मचारीले यो निर्णय मान्न अस्वीकार गरे। लालकिशोर साहलाई सोधे किन यस्तो निर्णय लिनुभयो ? साह भन्छन्, ‘हामीले जनकपुरलाई केसरनगर बनाउन खोजेका थियौं । त्यसैले सरकारी पैसाले जनताको घरमा केसरले रंग लगाएका छौं । सीताजीलाई पनि केसर निकै मन पर्थ्यो। लालकिशोर शाहका यी निर्णयबाट प्रधानमन्त्री मोदी खुसी भए ?

साह भन्छन्, ‘मैले पनि प्रधानमन्त्री मोदीलाई विमानस्थलमा स्वागत गरेँ । मोदीजीलाई एयरपोर्टबाट जानकी मन्दिरमा ल्याइयो। त्यसपछि मोदीजीलाई रंगभूमि मैदानमा अभिनन्दन गरिएको थियो। “प्रधानमन्त्री मोदीलाई बिदाई गर्न जाँदा उनले आफैंले भनेका थिए- मेयर साहब, तपाईंले जनकपुरलाई एक किसिमको रङ दिनुभएको छ। मैले भनेँ कि यो मेरो निर्णय हो। मोदीले भने, यो धेरै राम्रो छ।”

नेपालमा हिन्दुत्वको राजनीतिको प्रभाव

डेनमार्कका लागि नेपालका पुर्व राजदूत तथ काठमाडौंमा ‘सेन्टर फर सोसल इन्क्लुजन एन्ड फेडेरेलिज्म’ (CEISF) नामक थिंकट्याङ्क चलाउने विजयकान्त कर्णले नरेन्द्र मोदीलाई हेर्न जनकपुरमा हजारौं मानिस आएको बताए । उनी भन्छन्, ‘मोदीलाई हेर्न र सुन्न विदेशमा यति ठूलो संख्यामा मान्छे कहिल्यै आएका थिएनन् । मोदिले यहाँ भाषण गर्दा विदेशी भूमिमा बोलेको जस्तो लागेन ।

विजयकान्त कर्ण भन्छन्, ‘नरेन्द्र मोदी प्रधानमन्त्री भएपछि नेपालमा हिन्दुत्वको राजनीति बलियो भएको छ । धर्मको राजनीतिक प्रयोग हुन थाल्यो भने अवस्था बिग्रन्छ । विजयकान्त कर्ण भन्छन्, “१८ लाख मुस्लिममध्ये ९८ प्रतिशत मुस्लिम मधेस क्षेत्रमा छन्। यो क्षेत्र भारतसँग जोडिएको छ। यसले नेपालको सुरक्षा मात्र होइन, भारतको सुरक्षामा पनि नराम्रो असर पर्नेछ।”

“नेपालको सिमानालाई एलओसी र बंगलादेशसँगको सिमानाजस्तै बनाउने मुर्खता भारतले गर्नु हुँदैन। यी दुवै सिमानाको सुरक्षाका लागि भारतले अर्बौं रुपैयाँ खर्च गर्छ, तर नेपालसँगको सिमानामा भने त्यति खर्चिलो छैन।” नेपालमा आरएसएस ले नेपालमा हिन्दू स्वयम् सेवक संघको नाममा काम गर्छ। आरएसएस लाई नेपालमा एचएसएस भनिन्छ।

वीरगन्जका रञ्जित शाह जनकपुर डिभिजनको हिन्दू स्वयंसेवक संघका कार्यवाहक हुन्

वीरगन्ज बिहारको रक्सौलसँग जोडिएको छ। रञ्जित शाहलाई भेट्न हामी उनको वीरगन्जस्थित कार्यालयमा गएका थियौं । उनी बसेको कोठाको ठीक पछाडिको भित्तामा आरएसएसका संस्थापक केशव बलिराम हेडगेवार र आरएसएसका दोस्रो सरसंघचालक एमएस गोलवलकरको तस्बिर छ। के तपाई हेडगेवार र गोलवलकरबाट प्रेरणा लिनुहुन्छ? रञ्जित साहले हाँस्दै भने, “म संघको स्वयंसेवक हामिभने मैले कसबाट प्रेरणा लिने?”

रणजित साहले नेपालका मधेसी र पहाडीको लडाइँ , भारत–नेपालबीचको सीमा विवादलगायतका सबै समस्याका लागि मुस्लिमलाई जिम्मेवार ठहर्याए । रणजित साह भन्छन्, “नेपालमा भएको मधेसी आन्दोलन इस्लामिक षडयन्त्र थियो । पहाडी र मधेसीहरूलाई जानाजानी लडाइयो र त्यसको फाइदा मुस्लिम समाजले उठायो।” विगत १० वर्षमा नेपालको तराई क्षेत्रमा मुसलमानको जनसंख्या ४०० प्रतिशतले बढेको रञ्जित शाहले कुन आधारमा भनिरहनुभएको छ ? साह भन्छन्, “संघले आन्तरिक सर्वेक्षण गर्‍यो।”

के संघ नेपाललाई फेरि हिन्दू राष्ट्र बनाउन चाहन्छ ? भन्ने प्रश्नको जवाफमा रञ्जित साह भन्छन्, ‘हरेक हिन्दूले यही चाहन्छन् । यो चाहना हरेक हिन्दुको मनमा गाडिएको छ। यसका लागि पहल पनि भैरहेको छ । प्रयासको नतिजा पनि आउन थालेको छ । यो भविष्यमा पक्कै हुनेछ। यो बाटोमा केही राजनीतिक व्यक्तिहरु बाधक बनेका छन् । हाम्रो समाजकै केही व्यक्ति बाधक हुन् । नेपाल फेरि हिन्दू राष्ट्र भए पनि के उपलब्धि हुन्छ ? यो प्रश्नको जवाफमा रञ्जित शाहले सोध्छन्– ‘पाकिस्तान मुस्लिम राष्ट्र भए के हासिल भयो ?” मैले भने, “मलाई लाग्दैन कि इस्लामिक राष्ट्र भएकाले पाकिस्तानले धेरै प्रगति गरेको छ र त्यहाँका मुस्लिमहरू खुसी छन्।” यो जवाफपछि रञ्जित साह अलि असहज भए । त्यसपछि उनी भन्छन्– अस्ट्रेलिया क्रिश्चियन देश हो, त्यसले के हासिल गर्यो ? सत्य यो हो कि अष्ट्रेलिया धर्मनिरपेक्ष राष्ट्र हो।

रणजित साहले कुनै सहि उदाहरण रोज्न नसके पनि आफ्नो सोचलाई सही साबित गर्न भने, ‘जबसम्म नेपाल हिन्दू राष्ट्र थियो, सामाजिक विभेद थिएन । अल्पसंख्यकहरू सबैभन्दा सुरक्षित थिए। धर्मनिरपेक्ष भएपछि यहाँ असुरक्षा बढेको छ । ‘जुन जुन क्षेत्रमा अल्पसंख्यक समुदायको बाहुल्य छ, त्यसले आदिवासी जनजातिलाई तहसनहस गरिरहेको छ, वीरगन्जमा हिन्दू बहुसंख्यक छन्, तर एउटा मात्र श्मशान छ, तर मुट्ठीभर अल्पसंख्यकले विगत पाँच वर्षमा करिब १० वटा चिहान र इदगाह बनाएका छन् ।

सहरमा एउटा मात्र श्मशान स्थल रहेको रञ्जित साहको दाबीलाई वीरगन्जका स्थानीय हिन्दूहरूले अस्वीकार गरे । हिन्दुहरुले शव दाहसंस्कार गर्ने यस्ता धेरै ठाउँ रहेको स्थानीयले बताएका छन् । भारतमा आरएसएस को पार्टी बिजेपि हो, नेपालमा कुन पार्टी छ? रञ्जित साह भन्छन्, ‘यहाँ सबै दलको जनतासँग राम्रो सम्बन्ध छ । अयोध्यामा रामको मूर्ति बनाउन गण्डकी क्षेत्रको कालीगण्डकी नदीबाट ढुङ्गा निकालिएको छ ।

“देवशिलाको यो ढुङ्गाका लागि गण्डकी प्रदेशको कम्युनिष्ट सरकारले अनुमति दिएको हो।” भारतमा आरएसएसको मासिक पाञ्चजन्य पत्रिका निस्कन्छ, त्यसैगरी नेपालमा हिमाल दृष्टिको नामबाट पत्रिका निस्कन्छ । भारतमा आरएसएसले सरस्वती शिशु मन्दिर र नेपालमा पशुपति शिक्षा मन्दिर नामले विद्यालय सञ्चालन गर्छ । जसरी भारतमा धेरै संघसंस्था छन्, त्यसरी नै नेपालमा पनि धेरै संस्था छन् । रणजित शाह नेपालमा आरएसएसका १२ वटा संस्था कार्यरत रहेको बताउँछन् ।

यी संस्थाहरू हुन्-

• धर्म क्षेत्रको लागि विश्व हिन्दू परिषद
• आदिवासी कल्याण आश्रम (गुदा केन्द्र) पशुपति शिक्षा मन्दिर
• प्राज्ञिक विद्यार्थी परिषद्
• नीति अनुसन्धान प्रतिष्ठान
• विश्व संवाद केन्द्र
• हिमाल दृष्टि
• एकल विद्यालय अभियान
• हिन्दू स्वयंसेवक संघ नेपाल
• राष्ट्रिय मजदुर संघ
• राष्ट्र सेविका नेपाल
• धर्म जागरण मञ्च

फेरि हिन्दु राष्ट्र

सेप्टेम्बर २०१५ मा नेपालले आफ्नो नयाँ संविधान लागू गर्यो । यो संविधानमा नेपाल अब हिन्दू राष्ट्र नरहने घोषणा गरिएको थियो । नेपाल संवैधानिक रूपमा धर्मनिरपेक्ष राज्य बनेको छ । भारतमा हिन्दू राष्ट्रको वकालत गर्ने भारतीय जनता पार्टीको नरेन्द्र मोदी नेतृत्वको सरकार हुँदा नेपालमा यस्तो घोषणा गरिएको थियो । सन् २००६ मा तत्कालीन भाजपा अध्यक्ष राजनाथ सिंहले माओवादीको दबाबमा नेपालले हिन्दू राष्ट्रका रूपमा आफ्नो पहिचान गुमाउनुहुँदैन भनेका थिए ।

नेपाल धर्मनिरपेक्ष राज्य बनेपछि त्यहाँको मुस्लिम जनजीवनमा कस्तो प्रभाव पर्‍यो ? वीरगन्जका ३५ वर्षीय शेर मोहम्मद अन्सारी भन्छन्, ‘साँच्चै भन्ने हो भने हामी हिन्दू राष्ट्रमा निकै सुरक्षित थियौं। त्यतिबेला धर्मको कुरा कसैले गर्दैनथे । हिन्दू राष्ट्र भए पनि धर्मको कुरा कसैले गरेनन् । त्यतिबेला पनि हामीलाई कुनै घाटा थिएन । हिन्दू राष्ट्र समाप्त भएपछि हामीले केही अधिकार पाएका छौं। उदाहरणका लागि, यहाँ मुस्लिमहरूले अब ईद र बकरिदको अवसरमा बिदा पाउँछन् । यो हिन्दू राष्ट्रमा थिएन ।

शेर मोहम्मद अन्सारी भन्छन्, ‘भारतको हिन्दूवादी राजनीतिको प्रत्यक्ष प्रभाव नेपालका मुस्लिमहरूमा परेको छ । यो राजनीतिक रूपमा नदेखिन सक्छ, तर मुस्लिमहरुमा एक किसिमको हलचल छ । ओवैसी २०१४ अघि नेपालका मुस्लिमहरूमाझ लोकप्रिय थिएनन् तर अहिले यहाँका युवा मुस्लिमले उनको भाषण निकै ध्यान दिएर सुन्छन् । लोकतन्त्र आएपछि यहाँका मुस्लिमहरू पनि यस्ता विषयमा एकजुट भएका छन् ।

वीरगञ्जको मस्जिद नजिक शेर मोहम्मदले यी सबै कुराहरू भन्दै थिए। उनको छेउमा उभिरहेका जैमुनिउद्दीन अन्सारीले भने, ‘हाम्रो मुस्लिम भाइको अनावश्यक हत्या भयो भने हामी प्रभावित हुन्छौं । हाम्रो नेपालमा यस्तो हुदैन । भारतमा मुस्लिमहरू अलि बढी उत्पीडनमा परेका छन्। जब नेपाल हिन्दू राष्ट्र थियो, के मुस्लिमहरू साँच्चै सुरक्षित थिए? नेपालका प्रख्यात पत्रकार तथा लेखक सिके लाल भन्छन्, ‘राजाले अल्पसंख्यकलाई संरक्षण दिएर त्यसमा आफ्नो वैधानिकता खोज्छन् । क्रमशः

तर लोकतन्त्रमा बहुमतवाद लागू हुन्छ । जसका कारण धेरै भोट हुनेले बढी महत्व पाउन थाल्छ । यही कारणले गर्दा नेपालका कतिपय मुस्लिमहरू आफ्नो लागि राजतन्त्र राम्रो भएको बताउँछन् । यो अल्पसंख्यक मानसिकता हो। सिके लालले सन् २०१४ पछि मधेसमा आरएसएस र हिन्दुत्वको राजनीति बलियो भएको बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘वीरगन्जमा बनियाको बाक्लो जनसङ्ख्या छ र उनीहरुको हिन्दुत्वको राजनीतिसँगको सम्बन्ध भारतको जस्तै छ। नेपालमा आरएसएस र हिन्दुत्वको राजनीतिले गति लिने हो भने आगामी दिनमा द्वन्द्व अझ बढ्छ भन्ने मलाई लाग्छ । यसबाट नेपाल प्रभावित हुनेछ तर भारतलाई राम्रोसँग असर गर्दैन । नेपालका राजनीतिज्ञहरूले यो हिन्दुत्वको राजनीति आफैं लड्ने होइन । अहिले भारतमा हिन्दुत्वको राजनीति छ र नेपालका कोही नेता यो राजनीतिसँग भिड्न चाहँदैनन् । यस्तो अवस्थामा नेपालमा चीनको सान्दर्भिकता अझ बढ्नेछ ।

चन्द्रकिशोर झा वीरगन्जका वरिष्ठ पत्रकार हुन् । नरेन्द्र मोदी प्रधानमन्त्री बनेपछि नेपालको राजनीति र समाजमा परेको प्रभाव पनि उनले नजिकबाट महसुस गरिरहेका छन् । यी परिवर्तनहरूलाई रेखांकित गर्दै चन्द्रकिशोर झा भन्छन्, “नेपालमा हिन्दू र मुस्लिमबीचको सम्बन्धको व्याकरण परिवर्तन हुँदैछ। मोदी प्रधानमन्त्री भएपछि भारतको मिडियामा पनि परिवर्तन आएको छ । नेपालमा भारतका हिन्दी न्युज च्यानलहरू मात्रै देखिन्छन् । यी समाचार च्यानलहरूमा मुस्लिमहरूलाई जुन रूपमा देखाइन्छ, त्यसको प्रभाव पर्नु अचम्मको कुरा होइन। चन्द्रकिशोर झा भन्छन्, ‘हिन्दूमा चरमपन्थी बढ्दै गएका हुन भने नेपालका मुस्लिम पनि प्रतिक्रियास्वरूप चरमपन्थतर्फ लागेका छन् । भारतमा हिन्दुत्वको पक्षमा काम गर्ने प्रचारप्रसारबाट नेपाल पनि अछुतो छैन। युवा पुस्ता यस विषयमा अलि बढी आक्रामक छन् ।

नेपालमा आरएसएस ले नेपाल अनुसार काम गरिरहेको छ । भारतको राजनीतिमा जसरी हिन्दू-मुस्लिम कार्ड खेलिरहेको छ, त्यसले यहाँका मुस्लिमहरूमा पनि हलचल मच्चिएको छ । उनीहरुमा असुरक्षाको भावना पनि बढेको छ र उनीहरु आफ्नो पहिचानलाई लिएर आक्रामक बन्दै गएका छन् । चन्द्रकिशोर झा भन्छन्, ‘लालबाबु राउत मधेसका मुख्यमन्त्री थिए । उनको बुबाको नाम दशरथ राउत हो । आमाको नाम राधा राउत हो । नाम हेर्दा यो हिन्दु परिवार हो जस्तो लाग्छ । तर लालबाबुको परिवार मुस्लिम हो । उनको घरमा पनि छठ पूजा अनि दिपावली मनाइयो । मुस्लिम पहिचानसहित राज्यमा प्रतिनिधित्व पाउँछु भन्ने लागेपछि उनले त्यसको सहारा लिए । यहाँका मुस्लिमहरूले आफूलाई पुनर्परिभाषित गरिरहेका छन्। पहिले यहाँका मुस्लिमहरू भोजपुरी, हिन्दी, मैथिली र नेपाली बोल्न आग्रह गर्ने गर्दथे तर अहिले उनीहरूले आफ्नो भाषा उर्दू बताइरहेका छन्। नेपालका मुस्लिम धर्मावलम्बीहरूले आफ्ना चाडपर्वहरू सार्वजनिक गर्दै छन् । सामाजिक सञ्जालमा हेर्नुभयो भने मुस्लिम युवा ओवैसी र जाकिर नाइकलाई निकै मन पराउँछन् ।

नेपालका पूर्वपरराष्ट्रमन्त्री प्रदीप ज्ञवालीले नेपालमा राजतन्त्रको वकालत गर्ने र हिन्दुत्वको राजनीति गर्ने दुवै एउटै भएको बताएका छन् । ज्ञवाली भन्छन्, ‘नेपालको संसदमा राजतन्त्रको वकालत गर्ने र हिन्दुत्वको राजनीतिसँग नजिक रहेको राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी पनि छ । नेपालमा हिन्दुत्वको राजनीति बलियो भयो भने नेपालको सार्वभौमसत्ताका लागि घातक हुन्छ भन्ने मलाई लाग्छ ।

नेपालको राजतन्त्रसँग आरएसएसको पुरानो सम्बन्ध

सन् १९६४ मा नेपालका राजा महेन्द्रलाई राष्ट्रिय स्वयम् सेवक संघले नागपुरमा मकर संक्रान्ति र्‍यालीलाई सम्बोधन गर्न आमन्त्रित गरेको थियो। यो निमन्त्रणा राजा महेन्द्रले स्वीकार गरेका थिए । भारतको तत्कालीन कांग्रेस सरकार राजा महेन्द्रको रवैयाबाट निकै असहज भएको थियो । त्यतिबेला आरएसएसको कमाण्ड गोलवलकरको हातमा थियो र उनले नै राजा महेन्द्रको आगमनको घोषणा गरेका थिए। आरएसएसको निमन्त्रणा स्वीकार गर्नुअघि राजा महेन्द्रले दिल्ली सरकारसँग परामर्श गरेका थिए कि थिएनन् भन्ने स्पष्ट भएको छैन।

सन् १९६० को दशकमा नेपालका लागि भारतका राजदूत श्रीमान नारायण ‘इंडिया एंड नेपाल: ऐन एक्सर्साइज़ इन ओपन डेमोक्रेसी’ ‘India and Nepal: An Exercise in Open Democracy’ मा लेख्छन्, ‘राजा महेन्द्रले आरएसएसको निमन्त्रणा स्वीकार गरेका थिए जब उनी दिल्लीमा कांग्रेस सरकारसँग राम्रो सम्बन्धमा थिए। अर्कातर्फ आरएसएसले नेपाल र त्यसका राजालाई हिन्दू राज्यको रूपमा हेरेको थियो । आरएसएसले नेपाललाई मुस्लिम शासकहरूको आक्रमणबाट ‘अपवित्र’ नभएको रामराज्यको उदाहरणको रूपमा हेरेको थियो। आरएसएसको सपनामा नेपाल अखण्ड भारतको हिस्सा हो ।

प्रशान्त झा नेपालका हुन् र उनी हिन्दुस्तान टाइम्सका संवाददाता हुन्। प्रशान्तले आफ्नो पुस्तक ‘ब्याटल्स अफ द न्यू रिपब्लिक’ मा लेखेका छन्, ‘राजा वीरेन्द्रले पञ्चायती व्यवस्थाको विरोधको सामना गरिरहेका थिए । त्यसैले राजा वीरेन्द्रको समर्थनमा विश्व हिन्दू परिषदले काठमाडौंमा जुलुस गर्यो र उनलाई विश्व हिन्दू सम्राट घोषणा गरेको थियो । दरबार हत्याकाण्डपछि राजा ज्ञानेन्द्रलाई विहिपले त्यही उपाधि दिएको थियो । गोरखपुरको गोरखनाथ मठसँग नेपालको शाह वंशको ऐतिहासिक सम्बन्ध छ । नेपालमा गोरखनाथ मन्दिरको धेरै सम्पत्ति छन्। जसमा विद्यालय र अस्पताल पनि पर्छन् । नेपाल धर्मनिरपेक्ष राष्ट्र बन्ने निर्णयबाट योगी आदित्यनाथ खुसी छैनन् ।

२००६ मा जब प्रशान्त झाले योगी आदित्यनाथलाई यूपीए सरकारको नेपाल नीति बारे प्रश्न सोधे, योगीले जवाफ दिए, “नेहरू मात्र भारत बुझ्थे।” नेपालमा राजतन्त्र आवश्यक छ भन्ने नेहरूलाई थाहा थियो त्यसैले राणा शाहीपछि राजालाई सत्तामा बसाइयो । नेपालमा जे भए पनि त्यसको असर हामीमा पर्छ । नेपालमा शान्ति र स्थायित्व राजतन्त्रबाट मात्र सम्भव छ । नेपालका माओवादी र भारतका नक्सलवादी मिलेर काम गर्छन् । नेपालमा माओवादीको हातमा सत्ता आयो भने भारतका नक्सलवादीलाई पनि हौसला मिल्नेछ । यदि बीजेपी सत्तामा भएको भए यो कहिल्यै हुने थिएन।

नेपालका लागि भारतीय राजदूत रञ्जित रायले आफ्नो पुस्तक ‘काठमाण्डु डिलेमा रिसेटिङ इन्डिया–नेपाल टाईज’ मा लेखेका छन्, ‘पञ्चायत व्यवस्थामा तुलसी गिरी नेपालको पहिलो प्रधानमन्त्री हुनुहुन्थ्यो र उनी आरएसएसका सदस्य थिए । उनले नेपाललाई हिन्दू राष्ट्र बनाउने विचार आफ्नो भएको बताएका थिए । तुलसी गिरीको पालामा भारतका हिन्दूवादी सङ्गठनहरू र नेपालको राजदरबारबीच गहिरो सम्बन्ध बनेको थियो। सन् १९६२ को संविधान अनुसार नेपाल हिन्दू राष्ट्र बनेको थियो र त्यसको निर्माता राजा महेन्द्र थिए ।

प्रशान्त झा भारतका हरेक दल र विचारको प्रभाव नेपालमा रहेको र हिन्दुत्वको प्रभावभन्दा फरक नभएको विश्वास गर्छन् । भारतका वामपन्थीहरु नेपालका वामपन्थी र माओवादी, समाजवादी र अहिले हिन्दुवादी राजनीति सत्तामा रहेकाले उनीहरुको प्रभाव बढी छ ।

फेब्रुअरी २०२१ मा त्रिपुराका तत्कालीन मुख्यमन्त्री विप्लव कुम्बा देबले भाजपाको एक कार्यक्रममा गृहमन्त्री अमित शाहलाई उद्धृत गर्दै भाजपा भारतका सबै राज्यमा मात्र होइन, नेपाल र श्रीलंकामा पनि सरकार बनाउन चाहन्छ भनी बताएका थिए। विप्लव देवले भनेका थिए, ‘त्यतिबेला गृहमन्त्री (अमित शाह) राष्ट्रिय अध्यक्ष थिए । मैले सभामा भनेँ कि सभामुख महोदय, हामीले धेरै राज्य पाएका छौं। अहिले त राम्रै भएको छ । त्यसमा अध्यक्षले भने- ओहो किन राम्रो भयो । त्यसमा अध्यक्षले भने- अब श्रीलंका बाँकी छ , नेपाल पनि छ ।
• नेपालमा हिन्दू जनसंख्या करिब ८० प्रतिशत छ ।
• बौद्धहरू सबैभन्दा ठूलो अल्पसंख्यक समुदाय हुन् ।
• नेपालमा मुस्लिम जनसंख्या पाँच प्रतिशत छ ।
• नेपालमा आरएसएस हिन्दू स्वयम् सेवक संघ अर्थात एचएसएस को नाममा काम गर्दछ ।
• योगी आदित्यनाथले विवाह पञ्चमीको पर्वमा अयोध्याबाट विवाहको जुलुस निकालेका थिए ।
• प्रधानमन्त्री मोदीलाई स्वागत गर्न शहरका पर्खालहरू भगवा रंगले रंगाईएका थिए ।
• नेपालमा एचएसएसका कुल १२ वटा संस्था सक्रिय छन् ।

रजनीश कुमार / बीबीसी

प्रतिक्रिया