के जिराफ पनि लोप हुँदैछ  ? 

काठमाडाैं । जिराफसँगको हाम्रो परिचय हाम्रो बाल्यकाल जत्तिकै पुरानो छ। अङ्ग्रेजी वर्णमाला सिक्ने क्रममा हामीलाई सिकाइन्छ – G फर जिराफ । यो एउटा शाकाहारी जनावर हो जो बवुलको पात खान रुचाउँछ । यो प्रजातिको बिरुवा उष्णकटिबंधीय तथा उपोष्णकटिबंधीय क्षेत्रमा पाइन्छ र जिराफ पनि यस्तै  हावापानीको प्राणी हो। 

जिराफको जिब्रो पनि धेरै लामो हुन्छ। यसको आकार १८  इन्च सम्म हुन सक्छ। मानिसको  (वयस्क) जिब्रोको औसत लम्बाइ ३.२ (महिला) देखि ३.३ इन्च (पुरुष) मात्र हुन्छ। जिराफको जिब्रो ‘प्रीहेन्साइल’ हुन्छ, अर्थात् यो चल्ने हुन्छ जसले यसलाई चीजहरू समात्न वा आफूतिर तान्न मद्दत गर्छ। हात्तीको सुँढ जस्तै। 

गजब की पाचन शक्ति 

आफ्नो विशेष जिब्रोको सहायताले यसले रुखको माथिल्लो भागका हाँगामा भएका पातलाई आफूतिर तान्छ । यसले पातबाट काँडाहरूलाई अलग्याएर आफ्नो जिब्रोलाई चोट नदिई पात मात्र खान्छ। यसमा एक विशेष गम जस्तो तह पनि हुन्छ, जसले जिब्रोलाई जोगाउन मद्दत गर्छ। 

अद्भुत पाचन शक्ति 

क्लिभल्याण्ड जुलोजिकल सोसाइटीका अनुसार जिराफको जिब्रो अन्य जनावरको तुलनामा बलियो हुन्छ। जिराफ एकदमै लोभी प्राणी हो र उसलाई धेरै भोक लाग्छ भने उसको धेरैजसो समय खाने – पिउने काम मै बितेको पाइन्छ । नेसनल जियोग्राफिकका अनुसार जिराफले एक दिनमा ४५ किलो पात र हाँगा खान सक्छ। 

तीव्र गतिको धावक 

मानिस छ फिटको हुने बित्तिकै अग्लो मानिन्छ ? नेशनल ज्योग्राफिक सोसाइटीका अनुसार यति त जिराफको खुट्टाको लम्बाइ  मात्र हो। लामो खुट्टा भएकाले यो प्राणी करिब ५६ किलोमिटर प्रतिघण्टाको गतिमा दौडन सक्छ । 

आफ्नो उचाइका कारण यसले टाढाैबाट खतरा देख्न सक्छ  तर, कदको एउटा बेफाइदा भनेको साना स्रोतबाट पानी पिउन गाह्रो हुने तथा खुट्टा फैलाएर बस्नु पर्ने हो । यस्तो अवस्थामा कहिलेकाहीँ ठुला प्राणीले पनि आक्रमण गर्न सक्छन् । खैर, यसलाई हरेक दिन पानी चाहिँदैन। शरीरको अधिकांश तरल पदार्थको आवश्यकता यसले पातबाट पूरा गर्छ। 

जिराफ सामाजिक प्राणीहरू मानिन्छ  र सामान्यतया शान्तिपूर्वक बस्छ । यसको सुत्ने तरिका पनि निकै रोचक छ । जिराफ प्रायः उभिएरै निदाउँछ । पोथी जिराफले पनि उभिएरै बच्चा जन्माउँछ । 

सान डिएगो चिडियाखानाको वेबसाइटमा जिराफलाई लामो सुत्न आवश्यक नपर्ने कुरा पत्ता लागेको थियो। यो दिनभरमा पाँच मिनेटदेखि आधा घण्टासम्म सुत्छ । जिराफ सुतेको बेला कसैले आक्रमण नगरोस् भनेर बथानको एउटा सदस्य जागा रहन्छ र अरूलाई पहरा दिन्छ। 

जिराफको जनसङ्ख्या घटदैछ ? 

जिराफको सङ्ख्या द्रुत गतिमा घट्दै गएको छ। वन्यजन्तु र जलवायु सङ्कटसँग सम्बन्धित मुद्दाहरूमा काम गर्ने संस्था नेचुरल रिसोर्स डिफेन्स काउन्सिलका अनुसार जिराफले पनि गम्भीर सङ्कटको सामना गरिरहेको छ । पछिल्लो तीन दशकमा यसको जनसङ्ख्या ४० प्रतिशतले घटेको छ । 

लोप हुने खतरा  

जिराफलाई प्रकृति संरक्षणका लागि अन्तर्राष्ट्रिय सङ्घ (IUCN) को रातो सूचीको “Vulnerable” श्रेणीमा राखिएको छ। अर्थात् यिनीहरू लोप हुने खतरामा छन्। अनुमान अनुसार अहिले संसारमा १,१७,००० वटा वति जिराफ मात्र प्राकृतिक वातावरणमा बाँकी छन् । इन्टरनेशनल फन्ड फर एनिमल्सका अनुसार सन् २०१६ अघि यो सबैभन्दा कम चिन्ताको विषय थियो। नेचुरल हिस्ट्री म्युजियमका अनुसार  छाला, मस्तिष्क र हड्डीको मासि जस्ता चीजहरूका लागि जिराफको सिकार गरिन्छ।
तान्जानियामा (जहाँ यो राष्ट्रिय जनावर हो ) धेरै मानिसहरू जिराफको अंगले एचआईभी-एड्स निको पार्न सक्छ भन्ने विश्वास गर्छन् । कतिपय समुदायहरू मासुका लागि पनि यसको सिकार गर्छन् ।