आयुर्वेद पूर्वजहरूले दिएको स्वास्थ्य जीवनशैली 

काठमाडाैं । हजारौँ वर्षदेखि नेपालको स्वास्थ्य र कल्याणको आधार रहेको आयुर्वेद परम्परा हाम्रा पूर्वजहरूको प्राचीन ज्ञानमा आधारित औषधी प्रणाली मात्र होइन, यो शरीर, मन र आत्मालाई सन्तुलनमा राख्ने जीवनशैली पनि हो । 

हिमालयको काखमा अवस्थित नेपाल प्राकृतिक सुन्दरता र आध्यात्मिक समृद्धिको भूमि हो । यो त्यस्तो भूमि पनि हो जहाँ आयुर्वेदले हजारौँ वर्षदेखि फलफूल्दै आएको छ । तराईको उर्वर मैदानदेखि हिमालयको हिम चुचुरासम्म फैलिएको हाम्रो देशको विविध भूगोलले आयुर्वेदिक उपचारको आधार बनेका औषधीय जडीबुटी र वनस्पतिको प्रचुरता प्रदान गर्दछ । यी प्राकृतिक सम्पदाहरू र पुस्ता दर पुस्ता हस्तान्तरण गरिएको गहन ज्ञानले नेपाललाई आयुर्वेदिक चिकित्साको एक अनुपम केन्द्र बनाउँदछ । 

आयुर्वेद, जसको अर्थ ‘जीवनको विज्ञान’ हो, सन्तुलनको सिद्धान्तमा आधारित छ। यसले हामीलाई सिकाउँछ कि तीन दोष-वात, पित्त र कफ-बिच सन्तुलन कायम गर्दा स्वास्थ्य प्राप्त हुन्छ र यो सन्तुलन बिग्रँदा रोग उत्पन्न हुन्छ । नेपालमा, आयुर्वेदले केवल लक्षण मात्र होइन, बरु रोगको मूल कारणमा केन्द्रित गरेर साधारण रुघाबाट लिएर दीर्घकालीन रोगहरू सम्मको उपचार गर्न प्रयोग गरिएको छ । 

नेपालमा आयुर्वेदको सबैभन्दा उल्लेखनीय पक्ष भनेको यसको सुलभता हो । देशभरिका गाउँ र शहरमा, परम्परागत चिकित्सक, जसलाई वैद्य भनिन्छ, स्थानीय स्रोतबाट प्राप्त जडीबुटी र समयको कसोटीमा खरे उठेका प्रविधिहरू प्रयोग गरेर यो प्राचीन विज्ञानलाई अझै पनि अभ्यास गर्दै आएका छन् । यी चिकित्सक केवल चिकित्सक मात्र होइनन्, उनीहरू हजारौँ वर्षदेखि संरक्षित र पोषित गरिएको समृद्ध सांस्कृतिक विरासतका संरक्षक हुन् । 

यसबाहेक, नेपालको आयुर्वेदिक परम्परा यसको आध्यात्मिक अभ्यासहरूसँग गहिरो रूपमा जोडिएको छ। योग, ध्यान र मननशीलतालाई प्रायः आयुर्वेदिक उपचारमा समावेश गरिन्छ, जसले उपचारको एक समग्र दृष्टिकोण सिर्जना गर्दछ। शारीरिक र आध्यात्मिक कल्याणबिचको यो सहकार्यले आयुर्वेदलाई अलग बनाउँदछ र यसलाई यति प्रभावकारी बनाउँदछ। 

वर्तमान समयमा, आयुर्वेदप्रति विश्वव्यापी रुचि बढ्दै गएको छ, र नेपालले यस क्षेत्रमा विश्वव्यापी नेता बन्ने सम्भावना राख्दछ । हाम्रो देशको प्राकृतिक वातावरण, समृद्ध जैविक विविधता र आयुर्वेदको गहिरो ज्ञानले यसलाई प्रामाणिक र प्राकृतिक उपचार खोज्नेको लागि एक आदर्श गन्तव्य बनाउँदछ । आयुर्वेदलाई प्रवर्धन गरेर हामी केवल हाम्रा जनताको स्वास्थ्य र कल्याणलाई मात्र बढाउन सक्दैनौँ, बरु स्वास्थ्य पर्यटनको माध्यमले हाम्रो अर्थतन्त्रलाई पनि मजबुत बनाउन सक्छौँ । 

तर, भविष्यतर्फ हेर्दा, यो प्राचीन ज्ञानलाई संरक्षण गर्नु र यसको रक्षा गर्नु महत्त्वपूर्ण छ । हामीले यो सुनिश्चित गर्नुपर्छ कि आयुर्वेदको ज्ञान भावी पुस्ताहरूलाई हस्तान्तरण गरिन्छ र यस अभ्यासको आधार बनेका औषधीय बोटबिरुवा टिकाउ रूपमा सङ्ग्रह गरिन्छ र संरक्षण गरिन्छ । 

आयुर्वेद एउटा चिकित्सा प्रणाली भन्दा बढी हो , यो हाम्रा पूर्वजको ज्ञानको प्रमाण हो र मानवतालाई दिइएको अमूल्य उपहार हो ।  हामी यो प्राचीन विज्ञानलाई केवल उपचारको साधनको रूपमा मात्र होइन, बरु सबैका लागि सन्तुलन, सामञ्जस्य र कल्याणलाई प्रवर्धन गर्ने जीवनशैलीको रूपमा स्वीकार गरौँ ।