नारदको विवाहमा बाधक बनेकाे दुई श्राप !

हिन्दु पुराणहरूमा नारद मुनिको विशेष स्थान छ । देवलोकमा सूचना आदानप्रदान गर्ने र जुनसुकै बेला जुनसुकै ठाउँमा सजिलै पुग्ने उनी मात्र थिए । उनको जन्मजयन्ती हरेक वर्ष जेठ महिनाको कृष्ण पक्षको प्रतिपदाका दिन मनाइन्छ । नारद मुनिले दुईवटा श्रापका कारण आफ्नो विवाहको इच्छा कहिल्यै पूरा गर्न सकेनन् ।

अघिल्लो जन्ममा ६० पत्नीहरू

पौराणिक कथा अनुसार नारदमुनी अघिल्लो जन्ममा गन्धर्व थिए र उनका ६० पत्नी थिए । एक पटक गन्धर्व र अप्सराहरू ब्रह्मदेवको पूजामा व्यस्त थिए । यसै क्रममा नारदमुनि आफ्नी पत्नीहरूसहित त्यहाँ पुगेर भोगमा लागे । नारदको यो अवस्था देखेर क्रोधित ब्रह्मदेवले श्राप दिए कि अब तिमीले कहिल्यै विवाह गर्न सक्नेछैनौ र अर्को जन्ममा शूद्र बन्नेछौ ।

पहिलो श्रापबाट शूद्रबाट जन्मेका नारद जब शूद्र दासीबाट जन्मिए र हुर्किए, तब उनको मनमा विवाहको इच्छा जाग्यो । नारदले आफ्नो इच्छा र पापको मुक्तिको लागि भगवान् विष्णुको पूजा गर्न थाले । शूद्रपुत्रको तपस्याबाट प्रसन्न भई विष्णुले उनलाई अर्को जन्ममा उनको नजिक हुने वरदान दिए ।

पछि विष्णुको वरदानबाट नारद मुनिको जन्म भएपछि उनलाई ब्रह्मदेवको मानसपुत्र भनियो र तिनले तीनै लोकमा कतै घुम्ने वरदान पाए । जिज्ञासु स्वभावका नारद मुनि एक पटक राजा दक्षको स्थानमा पुगे । राजा दक्षले आफ्नी पत्नी अशक्तिबाट दश हजार पुत्र पाएका थिए । नारदले सबै छोराहरूलाई मोक्ष प्राप्त गर्न सिकाए । यसबाट दक्षका सबै सन्तानले राज्य त्यागेर मोक्ष मार्गमा लागे ।

दोस्रो श्राप
आफ्नो सिंहासन बिना उत्तराधिकारी पाएपछि राजा दक्ष क्रोधित भए र नारदमुनिलाई जीवनभर भटकने श्राप दिए । दक्षाले भनिन्, जसरी तिमीले मेरा छोराहरूलाई मोक्षको नाटक देखाएर भ्रमित गरेका छौ, त्यसरी नै तिमी पनि जीवनभर भौतारिरहनेछौ र छोराको सुख कहिल्यै पाउने छैनौ ।

नारद मुनि अविवाहित थिए र सुन्दरताको अहंकारमा डुबेका ब्रह्मदेव र राजा दक्षको श्रापका कारण एक संसारबाट अर्को संसारमा यात्रा गर्थे । यसैबीच, एक पटक उसलाई आफ्नो मनमोहक उपस्थितिमा घमण्ड भयो । उनको अहंकार तोड्नको लागि भगवान विष्णुले माया नगर बनाए र त्यहाँको सुन्दरी राजकुमारीको स्वयंवरको जानकारी नारदलाई दिए । नारदले स्वयम् श्राप दिएपछि राजकुमारीलाई देखेर उनको सुन्दरताको मोहमा परे ।

नारद दौडेर विष्णुकहाँ गए र उनलाई आफ्नो जस्तै स्वरूप दिन वरदान मागे । विष्णुको वरदानका कारण नारदको मुख बाँदरजस्तै भयो र स्वयम्वरमा उनले राजकुमारीसहित अन्य आगन्तुकहरूबाट तिरस्कार पाए । अपमानबाट दुखी भएको नारदले जब उनको अनुहार देखे, उनले बुझे र विष्णुलाई आफ्नी पत्नीको वियोग भोग्न श्राप दिए । जसको फलस्वरूप विष्णुले रामको रूपमा पृथ्वीमा जन्म लिए ।