विश्वमा पानीको डरलाग्दो संकट तर्फ

७.८ बिलियन जनसंख्या भएको विश्वमा पानीको उपभोग निरन्तर बढिरहेको छ । विश्व पानी दिवसको अवसरमा आएको युनेस्कोको पछिल्लो प्रतिवेदन अनुसार अहिले विश्वको १० प्रतिशत जनसंख्या चरम पानी संकटबाट गुज्रिरहेको छ । यो संकट समयसँगै निरन्तर गहिरो हुँदै गएको छ । अवस्था यस्तै रह्यो भने सन् २०५० सम्ममा सहरमा बसोबास गर्ने १ अर्ब ७ करोडदेखि २ अर्ब ४० करोड मानिसले पानीको ठुलो चिन्ता गर्नुपर्ने हुन्छ ।

अहिले कृषि क्षेत्रले सबैभन्दा बढी पानी खपत गर्छ । विश्वमा भएको ताजा पानीको ७० प्रतिशत कृषिमा खर्च हुन्छ । पानीको बढ्दो माग पूरा गर्न भूमिगत पानीको अत्यधिक दोहन भैरहेको छ । जसका कारण विश्वभर जमिनमुनिको पानीको भण्डारमा हरेक वर्ष १०० ( २०० घन किलोमिटर घट्दै गएको छ ।

एक डिग्रीको सात प्रतिशत जडान

ग्लोबल वार्मिङले ल्याएको जलवायु परिवर्तनका कारण अहिले हरेक वर्ष विश्वका कतिपय भूभाग बाढीको चपेटामा परिरहेका छन् भने कतिपय भू–भाग चरम खडेरीको सिकार भैरहेका छन् । तापक्रम एक डिग्री सेल्सियस बढेसँगै आर्द्रता सात प्रतिशतले बढ्छ । आर्द्रता बढदा कुसमयमा भारी वर्षा हुन्छ । बाढी, पहिरो, बाली नष्ट तथा खानेपानी दूषित हुनु यसको प्रत्यक्ष परिणाम हो ।

सन् २००० र २०१९ को बीचमा बाढीले ६५० बिलियन डलर नोक्सान गर्यो भने एक लाख मानिसको मृत्यु भयो । उक्त अवधिमा १४ लाख मानिस भयंकर खडेरीको चपेटामा परेका थिए र त्यो खडेरीले करिब १३० अर्ब डलरको नोक्सान गरेको थियो ।

युनेस्कोका महानिर्देशक अड्री अजौले भन्छन , ‘विश्वव्यापी पानीको संकट नियन्त्रणभन्दा बाहिर जानुअघि नै यसलाई रोक्न बलियो अन्तर्राष्ट्रिय संयन्त्र स्थापना गर्नुपर्ने आवश्यकता छ । अजौलेका अनुसार, ूपानी हाम्रो साझा भविष्य हो , यसका लागि हामीले मिलेर काम गर्न र यसलाई समान र दिगो रूपमा बाँड्न आवश्यक छ।ू

नयाँ विवादको विषय बन्ने

जलवायु परिवर्तनका कारण उत्पन्न हुने पानी संकटले सन् २०५० सम्ममा विश्वको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा ६ प्रतिशत नोक्सान पुर्याउने विश्व बैंकको अनुमान छ । यसको सबैभन्दा बढी असर कृषि, स्वास्थ्य, आम्दानी र आवासीय क्षेत्रमा पर्नेछ । मानिसहरू ठूलो मात्रामा विस्थापित हुनेछन् भने यसबाट विवादहरू पनि सृजना हुन सक्छन् ।

संयुक्त राष्ट्रको जलवायु विज्ञहरूको प्यानल, आईपीसीसीले चेतावनी दिएको छ ( ूविश्वको लगभग आधा जनसंख्याले हरेक वर्ष केही समयका लागि गम्भीर पानीको अभावको सामना गर्दछ । बढ्दो जनसङ्ख्यालाई स्वच्छ खानेपानी उपलब्ध गराउने लागत यो दशकको अन्त्यसम्ममा तेब्बर हुनेछ ।

चौतर्फी क्षति

पानीको अभावले जैविक विविधता र सबै प्रकारका इकोसिस्टमलाई पनि असर गरिरहेको छ । धेरै प्रजातिका वनस्पति र वनस्पति नष्ट भैरहेका छन् । युनेस्को प्रतिवेदनका प्रमुख सम्पादक रिचर्ड कर्नर भन्छन् ( साझेदारी बिना यी चुनौतीहरूको सामना गर्न गाह्रो हुनेछ । कर्नरका अनुसार मानवअधिकार जस्तै खानेपानीको अधिकारलाई चुनौती दिइएको छ, हामिले यसमा ध्यान दिएनौं भने पक्कै पनि विश्वव्यापी संकट आउनेछ । –एएफपी र रोयटर्स