शुक्रबार, चैत १६, २०८०

स्वास्थ्य क्षेत्रमा एआईको प्रयोग घातक हुन सक्छ : विश्व स्वास्थ्य संगठन

नेपालखोज २०८० जेठ ४ गते १५:५४

काठमाडौं । विश्वभर स्वास्थ्य र सूचना प्रणालीमा कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआई) को प्रयोगले नयाँ सम्भावनाका ढोकाहरू खोलेको छ भन्ने कुरामा कुनै शंका छैन ।

यसको फाइदाप्रति जनतामा उत्साह छ । स्वास्थ्यकर्मी, बिरामी, अनुसन्धानकर्ता तथा वैज्ञानिकलाई सहयोग पु¥याउने उद्देश्यले यो प्रविधिको प्रयोग उत्साहजनक रहेको पनि स्वास्थ्य संस्थाहरू बताउँछन् ।

यद्यपि योसँगै विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) ले बिना परीक्षण कृत्रिम बुद्धिमत्ताका उपकरण प्रयोग गर्दा बिरामी लाई हानि पुग्न सक्ने चेतावनी दिएको छ । स्वास्थ्य संगठनका अनुसार एआईको असुरक्षित प्रयोगले प्रविधिमा मानिसहरूको विश्वास कम गर्न सक्छ जसले यसको फाइदालाई नै सीमित गर्न सक्छ।

यस्तो अवस्थामा अन्तर्राष्ट्रिय स्वास्थ्य संगठनले यी उपकरणहरूको सावधानीपूर्वक प्रयोग गरेर बिरामीको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न जोड दिएको छ। स्वास्थ्य संगठनका अनुसार एआईको असुरक्षित प्रयोगले प्रविधिमा मानिसहरूको विश्वास कम गर्न सक्छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार च्याट जीपीटी, बार्ड, बर्ट आदि जस्ता ठूला भाषा मोडेल (LLM) उपकरणहरूको कार्यान्वयनमा कुनै पनि नयाँ प्रविधिमा अपनाउनुपर्ने सावधानी अपनाइएको छैन।

हतारमा गल्ती हुने सम्भावना

उल्लेखनीय के छ भने यो एलएलएम (LLM )उपकरणले डेटा गणना गर्न, सामग्री उत्पन्न गर्न र प्रश्नहरूको उत्तर दिन कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) प्रविधि प्रयोग गर्दछ। परीक्षण नगरी हतारमा यी प्रणाली अपनाए स्वास्थ्यकर्मीबाट गल्ती हुन सक्ने स्वास्थ्य निकायको भनाइ छ । नतिजाका रूपमा यसका कारण बिरामीहरूलाई हानी मात्र हुने छैन एआईमाथिको उनीहरूको विश्वास पनि टुट्न सक्छ।

यस्तो अवस्थामा दीर्घकालीन रूपमा उनीहरूको फाइदा कमजोर हुँदै जाँदा यी प्रविधिहरूको प्रयोगमा निहित सम्भावनाहरू साकार हुन ढिलाइ हुन सक्छ। यस्तो अवस्थामा स्वास्थ्य क्षेत्रका यी चिन्तालाई सम्बोधन गर्नुपर्ने स्वास्थ्य संगठनले जनाएको छ । स्वास्थ्य सेवामा यीनको व्यापक प्रयोग गर्नु अघि यसका फाइदा तथा बेफाइदाहरूका बारेमा तथ्यहरू मूल्याङ्कन गर्न आवश्यक छ।

२०२१ मा विश्व स्वास्थ्य संगठनले स्वास्थ्य क्षेत्रका लागि कृत्रिम बुद्धिमत्ताको प्रयोग सम्बन्धि दिशानिर्देश जारी गरेको थियो भने त्यसपछि यस विषयमा विश्वव्यापी सम्झौता पनि पारित भयो।

डब्ल्यूएचओका अनुसार यी प्रविधिहरू प्रयोग गर्दा यस्ता जवाफहरू तयार हुनसक्छ जुन अन्य मानिसहरूका लागि उपयोगि वा तर्कसंगत नहुन सक्छ । त्यहाँ ठूलो खतरा छ के छ भने यस्ता टुलका जवाफहरू पूर्ण रूपमा गलत हुन सक्छन् वा तिनीहरूमा गम्भीर गल्तीहरू हुन सक्छन्।

यस्तो अवस्था विशेष चिन्ताको विषय हो । यी प्रविधिहरू लिखित, अडियो वा भिडियोका रूपमा सुरक्षित रूपमा जानकारी पठाउन पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसो गर्दा आम जनतालाई भरपर्दो र गलत सूचना छुट्याउन गाह्रो हुनेछ ।

स्वास्थ्य संगठनले यी नयाँ एआई उपकरणहरू प्रयोग गर्नु अघि तिनीहरूको जोखिमहरूका राम्रो बुझाइ विकास गर्न आवश्यक रहेको पनि बताएको छ जसले गर्दा उनीहरूलाई स्वास्थ्य सम्बन्धी जानकारीको पहुँच बढाउन अझ राम्रोसँग प्रयोग गर्न सकिन्छ। यो स्वास्थ्य निर्णय लिने, जनताको स्वास्थ्य सुरक्षा एवं असमानता कम गर्नका साथै रोगहरूको निदान क्षमता सुधारमा पनि लागू हुन्छ।

स्वास्थ्य संस्थाले स्वास्थ्य क्षेत्रमा सुधारका लागि यी प्रविधिको प्रयोगमा सुधार गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेको छ । एकातिर प्रविधिसँग सम्बन्धित कम्पनीहरूले यी उपकरणको व्यावसायिक प्रयोगको तयारी गरिरहेका छन् । यस्तो अवस्थामा बिरामीको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न नीति निर्माताहरूलाई यो सिफारिस गरिएको हो । यी सिफारिसहरूमा स्वास्थ्य संगठनले नैतिक सिद्धान्तहरू लागू गर्ने कुरालाई हाइलाइट गरेको छ। -INS

प्रतिक्रिया