अपाङ्गताको प्रारम्भिक पहिचान

नेपालखोज २०८० साउन २ गते ९:३७

अपाङ्गताको पहिचान जति छिटो भयो उति नै उपचार गर्न, विशेष सिप सिकाउन सजिलो हुन्छ । त्यसैले पहिलो ३ महिना देखि १ वर्षमा यस्ता लक्षणहरूमा ध्यान दिने, पहिचान गर्ने र शङ्का लाग्नासाथ स्वास्थ्य संस्था वा विज्ञसँग सम्पर्क गर्नुपर्दछ ।

शारीरिक अपाङ्गताको पहिचान

शिशुले शारीरिक विकासको विकासात्मक अवस्था अनुरुपका निम्न लक्षणहरू नदेखाएको अवस्थामा अभिभावकले थप खोजी र विज्ञसंँग सम्पर्क गर्नुपर्दछ:

अभिभावकले तेल लगाउँदा, हातगोडा चलाउँदा दुखेको भावले रुने गरेमा
हातखुट्टा फालेर वा साईकल चलाए जसरी खेल्न नसकेमा
खेलौनाहरू राखेको ठाउँमा लिन नगएको अवस्थामा
खेल्दाखेरी हातगोडालाई सजिलै चलाउन नसकेको अवस्थामा
समाउने फ्याक्ने क्रियाकलाप गर्दा विकासात्मक अवस्थाअनुसार गर्न नसकेमा ।

दृष्टिसम्बन्धी अपाङ्गताको पहिचान

शिशुले पहिलो ३ महिनामै हेर्न र प्रतिक्रिया दिन सक्छ । तर विकासात्मक अवस्था अनुरुपका हेरेका देखाएका वस्तुहरूलाई प्रतिक्रिया नदिनु वा लक्षणहरू नदेखाएको तथा निम्न अवस्थामा अभिभावकले थप खोजी र विज्ञसंँग सम्पर्क गर्नुपर्दछ:

रङ्गीचङ्गी वस्तुहरू देखाउँदा टाउको घुमाउन नसक्नु वा अप्ठेरो गरेर जिउ फर्काउनु
वरिपरिका विभिन्न वस्तुहरू नहेर्नु
वस्तुहरू कति टाढा छ अन्दाज गर्न नसक्नु वा वस्तुहरू एकातिर देखाउँदा अर्कोतिर हेर्नु
पढ्दा धेरै टाउको निहुराएर पढ्नु
अँध्यारोको प्रतिक्रिया नदिनु
आँखा मिचिरहने
कतै हेर्दा आँखा च्यातेर हेर्ने ।

सुनाइ सम्बन्धी अपाङ्गताको पहिचान

शिशुले पहिलो ३ महिना भित्रै सुनेर प्रतिक्रिया दिन सक्छ । तर विकासात्मक अवस्था अनुरुप निम्नानुसारको लक्षणहरू देखिएमा तुरुन्त विज्ञकोमा सम्पर्क गनुपर्छ:

आवाजहरू आएको बेवास्ता गर्नु
बोलाउँदा प्रतिक्रिया नदिनु
आवाजहरू वा गीत सङ्गीत बजाउँदा झर्काे मान्ने
कुराकानी गर्दा, जमघट गर्दा सँगै नबस्ने वा सहभागी नहुने
सुन्नुपर्दा कानलाई तन्काएर टाउको आवाज आएतिर ढल्काउनु
एक्लै बस्न रुचाउनु ।

बोलाइ सम्बन्धी अपाङ्गताको पहिचान

शिशुले पहिलो २ वर्षमा शब्दहरू बोल्न थाल्छ । केही महिना भित्रै सुनेर प्रतिक्रिया दिन सक्छ । तर विकासात्मक अवस्था अनुरुप निम्नानुसारको लक्षणहरू देखिएमा तुरुन्त विज्ञकोमा सम्पर्क गर्नुपर्छ:

आवाज आएकोतिर नहेर्ने, बोलाउँदा प्रतिक्रिया नदिने गरेमा
एउटै शब्द दोहोर्याएर बोल्ने र अर्को शब्द जोड्न कठिनाइ भएमा
बोल्दा टाउकोमा दबाब दिने, जोडले हल्लाउने गरेमा
बोल्न खोज्दा बोल्न नसकेर रुने, रिसाउने गरेमा
कुरा गर्दा, बोल्दा रोकीदैँ बोल्दै गर्ने वा अकमकाउने भएमा
शब्दहरू कुनमा जोड लगाउने थाह नहुने भएमा ।

व्यवहारमा समस्या पहिचान

यसप्रकारको समस्या बालबालिकाले लामो समयसम्म नकारात्मक संवेगहरू रिस, चिन्ता, डर रहिरहेमा विकासात्मक अवस्था अनुरुप व्यवहार बनाउन सक्दैनन् । जसको परिणामस्वरूप निम्नानुसारको लक्षणहरू देखिने सम्भावना हुन्छ: