राधालाई श्रीदामाको श्राप !

भगवान् कृष्णकी प्रेमिका राधाको उल्लेख विष्णु, पद्म पुराण र ब्रह्मवैवर्त पुराणमा पाइन्छ । राधा र रुक्मणी दुवै कृष्णभन्दा जेठा थिए । ब्रह्मवैवर्त पुराणको एक पौराणिक कथाअनुसार राधा श्रीकृष्णसँग गोलोकमा बसेकी थिइन् ।

एकपटक उनको अनुपस्थितिमा श्रीकृष्ण आफ्नी दोस्रो पत्नी वीरजासँग घुम्दै थिए । त्यसपछि राधा आइन्, वीरजासँग रिसाएर त्यहाँबाट गइन् । श्रीकृष्णका सेवक र मित्र श्रीदामालाई राधाको यो व्यवहार मन परेन र राधालाई नराम्रो भन्न थाले । राधा क्रोधित भइन् र श्रीदामालाई अर्को जन्ममा शंखचूड नामक राक्षस बन्ने श्राप दिइन् ।

यसैमा श्रीदामाले पनि राधालाई पृथ्वीमा मानव रूपमा जन्म लिएर १०० वर्षसम्म कृष्णबाट अलग हुने श्राप दिए । जब राधालाई श्राप दिइयो, तब श्रीकृष्णले उनलाई भने कि तिमी मानव रूपमा जन्मे पनि सधैं मेरो साथमा रहनेछौं ।

राधाका अभिभावकको थिए ?

पद्म पुराणका अनुसार राधा वृषभानु नामक वैश्य गोपीकी छोरी थिइन् । उनकी आमाको नाम कीर्ति थियो । उनको नाम वृषभानु कुमारी थियो । बरसाना राधाका पिता वृषभानुको वासस्थान थियो ।

केही विद्वानहरूले राधाको जन्म यमुना नजिकैको रावल गाउँमा भएको र पछि उनका बुबा बरसानामा बसोबास गरेको विश्वास गर्छन् । तर उनको जन्म बरसानामा भएको धेरैको विश्वास छ ।

नृगाका छोरा राजा सुचन्द्र र पितृपुत्र मानसी छोरी कलावतीले १२ वर्ष तपस्या गरी ब्रह्मादेवसँग छोरीको रूपमा राधा प्राप्त गर्न वरदान मागेको जनाइएको छ । यसैको फलस्वरूप द्वापरमा वृषभानु र रानी कीर्तिको नामबाट दुवैको जन्म भयो र त्यसपछि दुवै पति–पत्नी भए ।

राधाका पतिको थिए :
ब्रह्मवैवर्त पुराणको प्रकृति खण्ड २ को अध्याय ४९ को श्लोक ३९ र ४० अनुसार राधा हुर्किएपछि उनका मातापिताले रायण नामका वैश्यसँग उनको सम्बन्ध राखे ।

त्यतिबेला घरमा छायाँ बसाएर राधा आफै बेपत्ता भइन् । त्यही छायाँसँगै उक्त रायनाको विवाह भयो । यस श्लोकमा थप भनिएको छ कि रायण भगवान् कृष्णकी आमा यशोदाका आफ्नै भाइ थिए, जो गोलकमा कृष्णको अंश थिइन् र यशोदाको सम्बन्धमा यहाँ उनका मामा थिए ।