भगवान् शिवको पौराणिक कथा र अभिषेक

शिव शब्दले त्यो शब्दलाई जनाउँछ जुन शब्दले आदियोगी दुवैलाई जनाउँछ । किनकि, यी दुवै पर्याय हुन् । यी जो योगी हुन् अनि त्यो जुन अस्तित्वको आधार हो दुवै एकै हुन् । किनकि, कसैलाई योगी भन्नुको अर्थ के हो भने, उनले अस्तित्वलाई स्वयंको रूपमा अनुभव गरेका हुन्छन् । एक स्तरमा एकअर्काका पर्याय भए तापनि दुवै भिन्नभिन्न पक्षहरू हुन् । यो प्रतीकात्मक संस्कृति भएकोले, हामी सजिलै यसबाट त्यसमा अनि त्यसबाट यसमा ओहोर–दोहोर गरिरहन्छौँ । यो क्षणमा हामी शिवलाई शून्यता (जसभन्दा पर केही छैन) भनेर सम्बोधन गर्छाैँ; अर्को क्षणमै हामी शिवलाई ती योगीको रूपमा सम्बोधन गर्छाैँ, जसले मानवतालाई योगको समग्र प्रक्रिया प्रदान गरेका थिए ।

भगवान् शिवको पौराणिक कथा

हामी सबैको प्रिय, भगवान शिवको जन्म भएको होइन उनी स्वयं उद्घोषित हुन् । तर यीन उत्पत्ति को विवरण पुराणहरुमा पाइन्छ । विष्णु पुराणका अनुसार, ब्रह्मा भगवान विष्णुको कमल नाभिबाट जन्मेका थिए भने शिव भगवान विष्णुको निधारको चमकबाट उत्पन्न भएको बताइएको छ ।

विष्णु पुराणका अनुसार, शिव सधैं निधारको चमकका कारण योगमुद्रामा रहनुहुन्छ । श्रीमद् भागवतका अनुसार, एक पटक जब घमण्डीले घेरिएका भगवान विष्णु र ब्रह्माले आफूलाई आफू श्रेष्ठ हुँ भनेर दाबी गरिरहेका थिए, तब भगवान शिव जलिरहेको स्तम्भबाट देखापरे ।

विष्णु पुराणमा वर्णन गरिएको शिवको जन्म कथा भगवान शिवको एक मात्र बच्चा रूप हो । यस अनुसार ब्रह्मालाई बच्चा चाहिएको थियो । जब ब्रह्माले बच्चालाई रुने कारण सोध्यो, उसले निर्दोष जवाफ दिए कि उसको कुनै नाम छैन, त्यसैले ऊ रोइरहेको छ । तब ब्रह्माले शिवलाई ’रुद्र’ भनेर नाम दिए जसको अर्थ हो ’रुवा’। तैपनि शिव चुप लागेन ।

त्यसैले ब्रह्माले उसलाई अर्को नाम दिए तर शिवलाई त्यो नाम मनपर्दैन र अझै चुप लागेनन् । यसप्रकार शिवलाई शान्त पार्न ब्रह्माले ८ नाम दिए र शिवलाई ड नामले चिनिन्थ्यो (रुद्र, शर्व, भव, उग्र, भीमा, पशुपति, ईशान र महादेव) । शिव पुराणका अनुसार यी नामहरू पृथ्वीमा लेखिएका थिए ।

विष्णु पुराणको एक पौराणिक कथा पनि यस प्रकारले शिवको जन्म पछि ब्रह्माको छोराको रुपमा रहेको छ । यसका अनुसार जब पृथ्वी, आकाश, हेडिसलगायत सम्पूर्ण ब्रह्माण्ड जलमग्न थियो, त्यहाँ ब्रह्मा, विष्णु र महेश (शिव) बाहेक अरू कुनै ईश्वर वा प्राणी थिएनन् । तब विष्णु मात्र उनको शेषनागमा पानीको सतहमा लडिरहेको देखे ।

तब ब्रह्मा जी आफ्नो नाभीबाट कमलको नालमा देखा पर्नुभयो । जब ब्रह्मा र विष्णु सृष्टिबारे कुरा गर्दै थिए, शिव देखा परे । ब्रह्माले उनलाई चिन्न अस्वीकार गरे ।

तब, शिवको क्रोधसँग डराएर, भगवान विष्णुले उनलाई ईश्वरीय दर्शन दिए र शिवको ब्रह्माको सम्झना दिलाए । ब्रह्माले आफ्नो गल्ती महसुस गरे र शिवलाई छोराको रूपमा जन्माउनको लागि आशीर्वाद मागे । शिवले ब्रह्माको प्रार्थना ग्रहण गर्नुभयो र उनलाई यो आशीर्वाद दिए । जब ब्रह्माले ब्रह्माण्डको सृष्टि सुरु गरे, उनलाई एउटा बच्चा चाहियो र त्यसपछि उनलाई भगवान शिवको आशीर्वाद प्राप्त भयो ।

महादेवको अभिषेक :
महादेवको स्थापनाको पछाडिको कथा छ कि महादेवले सागर मंथन गरेपछि यो विष पिए पछि बेहोस हुन्छन् । उनको अवस्था देखेर सबै देवीदेवताहरु डराउँछन् र उनीहरुलाई होशमा ल्याउन नजिकै केहि पनि उपलब्धसँगै महादेव स्नान गर्न सुरु गर्छन् । त्यसबेलादेखि, महादेव पानी र ती सबै चीजहरूले अभिषेक गरिएको छ ।

बेलपत्र र शमीपात्र : भगवान शिवलाई प्रसन्न पार्न भक्तहरूले बेलपत्र र शमीपत्र चढाउँछन् । यस सम्बन्धमा एउटा कल्पित कथा अनुसार, जब ब्रह्मालाई महादेवलाई प्रसन्न तुल्याउने विधि भनेर सोधे – ब्रह्मादेवले भने कि एक नीलकमल चढाएकोमा सय कमल चढाएर महादेव पनि खुसी छन् । त्यस्तै एक बेलपत्र एक हजार नीलकमल बराबर छ र एउटा सम्पाद १,००० बेल बेलको पत्ती चढाउने फल बराबर हो ।