२०२१ जलवायु परिवर्तनका कारण उत्पन्न विपत्ति

आगलागी होस् वा बाढी, शीत लहर होस् वा फाैजी कीराको हमला, विशेषज्ञहरु के मान्छन् भने मानवले नै सिर्जना गरेको जलवायु परिवर्तनको समस्याले यो पृथ्वीको मौसममा उथल-पुथल ल्याएको छ ।

मौसममा देखापरेको यही उथल-पुथलका कारण करोडौं निर्दोष मानिसहरुले अनेकौं प्राकृतिक विपत्तिको सामना गर्नु परिरहेको छ । नेपालजस्तो सानो मुलुक पनि यसबाट अछुतो छैन ।

नेपालले विगतमा मानव सिर्जित विनाशका यस्ता थुप्रै घटना भोगिसकेको छ । जसमा बाढी, पहिरो, भूस्खलनजस्ता घटना प्रमुख छन् ।

बितेका दुई वर्षमा संसारमा देखापरेका यस्तै केही ठूला विपत्ति

जंगली आगो- यो वर्ष ग्रीसमा गर्मीको यस्तो लहर देखियो जुन पहिले कहिल्लै देखिएको थिएन । चर्को गर्मीका कारण नै त्यहाँको जंगलमा आगो लाग्यो जसमा करिब अढाई लाख एकडमा फैलिएको जंगल जलेर खरानी भयो । अल्जेरिया र टर्कीमा लागेको यस्तै आगोमा परेर करिब ८० जना मानिसले ज्यान गुमाए । इटाली तथा स्पेनमा पनि आगोको यस्तै प्रकोप देखियो । रेकर्ड तोड गर्मी गएको जुन महिनामा पश्चिमी क्यानाडा र उत्तर पश्चिमी अमेरिकामा अभुतपुर्व गर्मी अनुभव गरियो । ब्रिटिश कोलम्बियाको लिट्टन शहरमा तापक्रम ४९.६ डिग्री सेल्सियससम्म पुग्यो जुन आफैँमा राष्ट्रिय रेकर्ड थियो । वर्ल्ड वेदर एट्रीब्युसन (डब्ल्यूडब्ल्यूए) विज्ञान संघका अनुसार यस्तो रेकर्ड-तोड गर्मी मानव-निर्मित जलवायु परिवर्तन विना ‘असम्भव’ नै छ ।

घातक बाढी– जुलाईमा जर्मनीमा ठूलो वर्षापछि आएको बाढीमा परेर १६५ जनाको ज्यान गयो । स्विट्जरल्यान्ड, लक्जमबर्ग, नेदरल्यान्ड, अस्ट्रिया तथा बेल्जियम पनि बाढीको सिकार भए जहाँ ३१ जनाको ज्यान गयो । डब्ल्युडब्ल्यूएका अनुसार धरती लगातार तातो रहेका कारण यस्तो भीषण वर्षा हुने सम्भावना हुन्छ । चीनमा विनास लिला जुलाईमा चीनमा पनि बाढीक‍ो विनास लिला देखा पर्यो । चिनको केन्द्रिय सहर जेनजाउमा वर्ष भरि पर्ने पानी तीन दिन भित्र परे पछि आएको बाढीमा परेर ३०० जनाभन्दा बढीको मृत्यु भयो । यसक्रममा कतिपय मानिस त सुरुङ तथा सब वे ट्रेनमा अचानक बढेको पानीमा डुबेर मरेका थिए ।

अस्ट्रेलियामा पनि बाढी– मार्चमा पूर्वी अस्ट्रेलियामा भारी वर्षा पछि आएको बाढी यति ठुलो थियो कि यस्तो बाढि दशकाैं पछि देखिएको थियो । कैंयन दिनसम्म लगातार परेको पानीका कारण नदिहरुमा पानीको स्तर बितेको ३० वर्षमा सबैभन्दा उच्च स्थानमा पुग्यो । यो बाढीका कारण हजाराैं मानिस बाढीग्रस्त इलाकाबाट टाढा भाग्न बाध्य भए ।

फ्रान्समा शीत लहर– बसन्त ऋतुमा फ्रान्समा आएको शीत लहरले त्यहाँको लगभग एक तिहाई अंगुर खेती नष्ट गर्यो । यसबाट करिब २.३ अर्ब डलर नोक्सान भएको बताइएको छ । डब्ल्युडब्ल्युए भन्छ- जलवायु परिवर्तनले यस्तो ऐतिहासिक चिसोको सम्भावनालाई ७० प्रतिशत बढाएको छ ।

अमेरिकाको तुफान– अगस्तमा आएको इदा तुफानले उत्तरपूर्वी अमेरिकामा ठुलो उत्पात मच्चायो । यसमा परेर कम से कम एक सय जनाले ज्यान गुमाए भने करिब १०० अर्ब डलरको नोक्सानी भएको अनुमान गरियो । अमेरिकामा आएक‍ाे छवटा बढी नोक्सानदायक तुफानमध्ये चारवटा तुफान बितेका पाँच वर्षयता नै आएका छन् । फाैजी कीराको हमला जनवरी २०२० मा पूर्वी अफ्रिकामा अरबाैं फाैजी किराले बालीनालीको यति बिनास गरे त्यसबाट खाद्य संकट नै उत्पन्न भयो । विशेषज्ञहरु भन्छन् यति ठुलो संख्यामा फाैजी किरा जन्मनु/हुर्कनुको कारण पनि जलवायु परिवर्तन नै हो ।

अफ्रिकाको बाढी- अक्टोबर २०१९ मा भारी वर्षाका कारण सोमालियामा हजाराैं मानिस विस्थापित भए भने दक्षिणी सुडानका सहरहरु जलमग्न देखिए । केन्या, इथियोपिया तथा तान्जानियामा बाढी र भुस्खलनमा परेर दर्जनाैं मानिस मारिए ।

अमेरिकामा सुक्खा – अमेरिकाको पश्चिमी भागमा ५०० वर्ष यताको सबैभन्दा खराब सुख्खाको प्रकोप अझै जारी छ । ‘साइन्स’ पत्रिकामा प्रकाशित एक अध्ययनअनुसार ग्लोबल वार्मिङका कारण यो सुख्खा दशकाैंसम्म जारी रहन सक्छ । –एएफपी