विश्व सामाजिक न्याय दिवस : किन मनाइन्छ, के छ महत्व ?

काठमाण्डौं । विश्व सामाजिक न्याय दिवस हरेक वर्ष फेब्रुअरी २० मा मनाइन्छ । अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा संसार दुर्भाग्यपूर्ण समस्याहरूले ग्रस्त छ जसले लाखौं मानिसलाई निष्पक्ष र स्वतन्त्र जीवन बिताउनबाट रोक्छ । संसारका धेरै मानिसहरु आफ्नो कुनै दोष बिना नै घर, जागिर, स्वास्थ्य सेवा, शिक्षा, पोषण आदि आधारभूत सुविधाबाट वञ्चित छन् ।

विश्व सामाजिक न्याय दिवसको इतिहास :

विश्वले गम्भीर आर्थिक संकट, उच्च बेरोजगारी दर, गरिबी, समाजमा बहिष्कार , भेदभाव र सुविधाको अभाव जस्ता गम्भीर समस्याहरूको सामना गरिरहेको छ । यसले विकासोन्मुख देशहरू लाई विश्वव्यापी अर्थतन्त्रमा पूर्ण सहभागितालाई रोक्छ। १९९५ मा कोपनहेगन, डेनमार्कले सामाजिक विकासका लागि विश्व शिखर सम्मेलनको आयोजना गर्यो । यसको परिणाम कोपेनहेगन घोषणा र कार्य योजनामा ​​परिणत भयो। उक्त सम्मेलनमा एक सयभन्दा बढी राजनीतिक नेताहरूले गरिबी उन्मूलन तथा पूर्ण रोजगारीका लागि काम गर्ने अनि स्थिर, सुरक्षित र न्यायपूर्ण समाज निर्माण गर्ने वाचा गरेका थिए । उनिले जनतालाई विकास योजनाको केन्द्रमा राख्नुपर्ने निर्णय पनि गरे ।

२००५ मा न्यूयोर्कमा संयुक्त राष्ट्र संघका सदस्य राष्ट्रहरूले सामाजिक विकास आयोगको एक सत्रमा कोपेनहेगन घोषणा र कार्य योजनाको समीक्षा गरे । त्यहाँ उनीहरुले सामाजिक विकासलाई अगाडि बढाउने प्रतिबद्धता जनाएका थिए । त्यसको दुई वर्षपछि २६ नोभेम्बर २००७ मा संयुक्त राष्ट्र संघको महासभाले महासभाको ६९औँ अधिवेशनबाट सुरु हुने फेब्रुअरी २० लाई विश्व सामाजिक न्याय दिवसका रूपमा मनाउने घोषणा गरेको थियो ।

१० जुन २००८ मा अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठनले निष्पक्ष विश्वव्यापीकरणका लागि सामाजिक न्यायमा आईएलओ घोषणालाई अपनायो । संयुक्त राष्ट्र संघ र अन्तर्राष्ट्रिय श्रम कार्यालय लगायत विश्वभरका संगठनहरूले मानिसहरूका लागि सामाजिक न्यायको महत्त्व औंल्याएका छन् । संस्थाहरूले समस्याहरू समाधान गर्न र सामाजिक न्याय प्रवर्द्धन गर्न योजनाहरू तर्जुमा र प्रस्तुत गर्छन् । ट्रेड युनियनहरू पनि यो दिवसमा सहभागी हुन्छन् र आफ्नो काम गर्छन् ।

रुसी जनरल कन्फेडेरेसन अफ ट्रेड युनियनले ‘सामाजिक न्याय र सबैका लागि सभ्य जीवन’ भन्ने नारा नै तय गरेको छ। विश्व सामाजिक न्याय दिवस – २०२३ को थिम : अवरोधहरू पार गर्दै सामाजिक न्यायका लागि अवसरहरू उजागर गर्ने । यो वर्षको नारा विश्वव्यापी ऐक्यबद्धतालाई सुदृढ गर्ने र ‘सामाजिक न्यायको बाटोमा खडा हुने अवरोधहरू पार गर्ने र अवसरहरू उपलब्ध गराउने’ छ । यसका आधारमा हाम्रो साझा एजेन्डा सरकारप्रतिको विश्वास पुनर्निर्माण गर्न सिफारिसहरूमा केन्द्रित छ।

तसर्थ विश्व सामाजिक न्याय दिवस – २०२३ को उद्देश्य सदस्य राष्ट्रहरू, युवाहरू, सामाजिक साझेदारहरू, नागरिक समाज, संयुक्त राष्ट्र संघिय संघसंस्थाहरूका साथै अन्य सरोकारवालाहरूसँगको सामाजिक सम्झौतालाई सुदृढ पार्नु हो । यसका लागि चाहिने कुरा भनेको बढ्दो असमानता, द्वन्द्व र कामदारहरुको अधिकारको रक्षा गर्ने कमजोर संस्थाहरूलाई सम्बोधन गर्न भनेर गरिएका कार्यहरू सम्बन्धि संवादलाई प्रोत्साहन गर्ने अवसर प्रदान गर्नु हो।