विश्वभर चराको प्रजातिमा ४८ प्रतिशत गिरावट

काठमाडाैं । विश्वभर चराहरूको संख्यामा ठूलो गिरावट आएको छ । ‘स्टेट अफ द वल्र्ड बर्ड्स’ जर्नलमा प्रकाशित प्रतिवेदन अनुसार वातावरण र स्रोतको वार्षिक समीक्षा गरी विभिन्न संस्थाका वैज्ञानिकहरू चराका बारेमा यस्तो निष्कर्षमा पुगेका हुन् । अध्ययनले प्राकृतिक बासस्थानको ह्रास तथा धेरै प्रजातिको अत्याधिक शिकारले चराहरूको जैविक विविधतामा ठूलो खतरा निम्त्याएको बताएको छ । अहिले चराको संख्या घट्नुमा जलवायु परिवर्तन पनि जिम्मेवार रहेको विश्वास गरिन्छ ।

अध्ययनका प्रमुख लेखक अलेक्ज्याण्डर लीस भन्छन् – हामी अहिले महाद्वीपीय रूपमा फैलिएका चराहरू लोप हुने नयाँ लहरको पहिलो संकेत देखिरहेका छौं। विश्वव्यापी रूपमा उष्णकटिबंधीय क्षेत्रहरूमा सबैभन्दा बढी चराहरूको विविधता छ, जसमा सबैभन्दा बढी खतरामा परेका प्रजातिहरू छन् । अध्ययनले विश्वभर रहेका चरा प्रजातिमध्ये करिब ४८ प्रतिशतको जनसंख्या घट्दै गएको देखाएको छ । ३९ प्रतिशत प्रजातिको जनसंख्या स्थिर छ । चराको कुल प्रजाति मध्ये ६ प्रतिशतको मात्र जनसंख्या बढ्दै छ भने ७ प्रतिशतको स्थिति अझै अज्ञात छ ।

अन्वेषकहरूले विश्वका ११,००० चरा प्रजातिहरू बीचको जनसंख्या परिवर्तनलाई नक्सा गर्न प्रकृति संरक्षणका लागि अन्तर्राष्ट्रिय संघको ‘रातो सूची’को डाटा प्रयोग गरेर चरा जैविक विविधतामा परिवर्तनहरूको समीक्षा गरे । सन् २०१९ को प्रारम्भिक अध्ययनको नतिजाले विगत ५० वर्षमा संयुक्त राज्य र क्यानडामा करिब ३ अर्ब चरा हराएको पत्ता लगाएको थियो । कर्नेल ल्याब संरक्षण वैज्ञानिक केन रोजेनबर्ग भन्छन् – उत्तरी अमेरिकामा मात्र करिब ३ अर्ब चराको क्षतिको दस्तावेजीकरण गरेपछि, विश्वव्यापी रूपमा जनसंख्या घट्ने र लोप हुने समान ढाँचा देख्नु निराशाजनक थियो ।

चराहरू अत्यधिक देखिने र वातावरणीय स्वास्थ्यको संवेदनशील सूचकहरू भएकाले, तिनीहरूको हानि जैविक विविधताको ठूलो क्षति हो । यसले मानिसको स्वास्थ्य र कल्याणमा समेत खतरा निम्त्याउँछ । अध्ययनले देखाउँछ कि ६ प्रतिशतभन्दा बढी प्रजातिको जनसंख्या स्थिर छ भने १४ प्रतिशतको जनसंख्या बढ्दोछ । अन्वेषकहरू भन्छन् – चराहरूको संरक्षणमा प्रयासहरूको आशा छ, तर यसका लागि कठोर परिवर्तनहरू आवश्यक छ । लेगे भन्छन् – चराहरूको जनसंख्या धेरै हदसम्म उनीहरूको बासस्थानको क्षति र ह्रास रोक्नमा निर्भर छ ।