वातावरणमैत्री उपकरण डाटा कार्बन ल्याडर

संसारमा अनेकन सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्म छन्, जहाँ करोडौँ मानिसले हरेक पल आफ्नो डाटा साझा गरिरहेका हुन्छन् । एकातिर यो डिजिटल डाटा समयको आवश्यकता हो भने अर्कातिर यसलाई बुद्धिमानीपूर्वक प्रयोग र व्यवस्थापन गर्नु पनि आवश्यक छ अन्यथा यसले आगामी दिनमा ठुलो समस्या निम्त्याउन सक्छ । हेर्ने हो भने यो डाटा आज जसरी बढिरहेको छ, त्यसको गति अचम्मको छ ।

सबैले कम्प्युटर, मोबाइल र अन्य उपकरणहरूको मद्दतले द्रुत रूपमा डाटा उत्पादन गरिरहेका छन्। यस्तो डिजिटल डाटा सन् २०२५ सम्ममा १८० जेटाबाइट्स पार हुनेछ । यो तथ्याङ्क प्रत्येक दुई वर्षमा दोब्बर हुँदै आएको कुराको परिणाम हो । विडम्बनाको कुरा के छ भने, यो डाटाको ६५ प्रतिशत कहिल्यै प्रयोग हुने छैन जबकि १५ प्रतिशत डाटा पुरानो हो । यदि यो क्रम जारी रह्यो भने २०२५ सम्म डिजिटल डाटा विश्वव्यापी रूपमा १८० जेटाबाइट पार हुनेछ।

उल्लेखनीय कुरा के छ भने यी डिजिटल डाटा डाटा कम्पनीहरूद्वारा सङ्कलन गरिन्छ र त्यसपछि विश्वभरका विभिन्न डाटा केन्द्रहरूमा बाइटका रूपमा भण्डारण गरिन्छ। यदि हामीले यी डाटा सेन्टरहरूलाई हेर्‍यौँ भने तिनीहरू मानवद्वारा गरिएको कुल सिओ टु ( CO2 ) उत्सर्जनको लगभग ३.७ प्रतिशतका लागि जिम्मेवार छन् । यो उत्सर्जन उड्डयन उद्योगको भन्दा बढी छ। यस्तो अवस्थामा विश्व स्तरमा शुद्ध शून्य उत्सर्जन र डिकार्बोनाइजेसनसँग सम्बन्धित नीतिहरूका लागि पनि यसको मूल्याङ्कन आवश्यक छ।

यति मात्र होइन यी डाटा सेन्टरहरूले ठुलो मात्रामा बिजुली र पानी पनि खपत गरिरहेका छन् । यसैलाई ध्यानमा राख्दै लफबरो युनिभर्सिटीसँग सम्बद्ध वैज्ञानिकहरूले आफ्नो प्रकारको पहिलो उपकरण बनाएका छन्। यो अद्वितीय कार्बन फुटप्रिन्ट उपकरणले व्यवसायहरूलाई तिनको डिजिटल डेटाबाट कार्बन डाइअक्साइड (CO2) उत्सर्जन मापन गर्न अनुमति दिन्छ । यो उपकरणलाई डाटा कार्बन ल्याडर नाम दिइएको छ।

प्रतिवेदन अनुसार यो उपकरणको सहयोगमा कम्पनीहरूले डाटाको हिसाबले निर्णय गर्न सक्छन् जुन वातावरणका साथै आर्थिक रूपमा पनि फाइदाजनक हुन सक्छ । तिनको सहयोगमा कम्पनीहरूले आफ्नो डिजिटल कार्बन फुटप्रिन्ट कम गर्न सक्छन्। प्रेसलाई जारी गरिएको विज्ञप्तिमा लफबरो बिजनेस स्कुलका प्रोफेसर इयान होजकिन्सनले भनेका छन् – नेट शून्यतर्फको यात्रामा डिजिटल प्रविधिले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ। तर यसका साथसाथै हामीले हाम्रा संस्था अनि समाजमा यी डिजिटल प्रविधिको प्रयोगबाट उत्पन्न हुने डाटा र वातावरणका लुकेका प्रभावहरूका बारेमा पनि सचेत हुन आवश्यक छ ।

उनी भन्छन्, – यो डाटाको कार्बन फुटप्रिन्टको पहिचान र मापन भविष्यको डिकार्बोनाइजेशन रणनीतिका लागि आवश्यक छ । अध्ययनसँग सम्बन्धित अन्य अनुसन्धानकर्ता तथा लफबरो बिजनेस स्कुलका प्रोफेसर टम ज्याक्सनलाई उद्धृत गर्दै यो उपकरणको सहायताले संस्थाहरूले आफ्नो डाटासँग सम्बन्धित गतिविधिहरूको कार्बन फुटप्रिन्ट निर्धारण गर्न सक्ने बताइएको छ। उनका अनुसार यो उपकरण प्रयोग गरेर संस्थाहरूले आफ्नो व्यावसायिक उद्देश्यहरू हासिल गर्दै वातावरणीय प्रभाव कम गर्न राम्रो निर्णय गर्न सक्छन्। – एजेन्सीकाे सहयाेगमा