जलवायु परिवर्तनले बाँध फुट्ने जोखिम दोब्बर 

एजेन्सी । जलवायु परिवर्तनले जलविद्युत उत्पादन क्षमतामा ठुलो परिवर्तन ल्याउन सक्छ भन्ने कुरा एउटा नयाँ अध्ययनले देखाएको छ। इन्डियन इन्स्टिच्युट अफ टेक्नोलोजी, गान्धीनगरले गरेको एक अध्ययनमा यो खुलासा भएको हो । अध्ययनले वर्षा र गर्मी बढेसँगै अधिकांश जलविद्युत आयोजनाको विद्युत् उत्पादन क्षमता बढ्ने दाबी गरिएको छ । अर्कोतर्फ बाढी र बाँध भत्कने जस्ता जलविद्युत आयोजनामा ​​खतरा बढेको आशङ्का पनि व्यक्त गरिएको छ । 

अध्ययनमा ४६ ठुला जलविद्युत बाँधको जलविद्युत उत्पादन पत्ता लगाइएको थियो । यसले न्यानो मौसम र बढ्दो वर्षाले प्रमुख बाँध तथा जलाशयहरूमा पानीको घनत्व तथा बहाव ७ देखि ७० प्रतिशतले ५ देखि ३३ प्रतिशतसम्म बढाउन सक्ने देखाएको छ। यो बढ्दो प्रवाहले भविष्यमा अधिकांश बाँधमा जलविद्युत उत्पादन ९ देखि ३६ प्रतिशतसम्म बढाउन सक्छ । जलाशयको भण्डारण र प्रवाहमा आएको परिवर्तनले जलविद्युत उत्पादनमा परेको असरलाई हेर्दा जलविद्युत जलवायु परिवर्तनका लागि उच्च जोखिममा रहेको अध्ययनले उल्लेख गरेको छ । 

अधिकांश बाँधका लागि, चरम प्रवाह र अतिरिक्त जलाशय भण्डारण अवस्थाहरू परिवर्तन हुने मौसममा भविष्यमा बढ्ने अनुमान गरिएको छ – अध्ययनले भनेको छ । यद्यपि भविष्यमा हुने जलवायु परिवर्तनले जलविद्युत उत्पादनका लागि अनुकूल जलविद्युत जलवायु प्रक्षेपण गर्दछ, जसमा अति मौसमसँग सम्बन्धित खतराहरू पनि समावेश छन्। भविष्यमा चरम मौसमी अवस्थाको सामना गर्न पर्याप्त अनुकूलन उपायहरू आवश्यक पर्ने अध्ययनले जनाएको छ।

अनुसन्धानकर्ताहरूले भनेका छन् – हाम्रो खोजले योजनाकारहरू र नीति निर्माताहरूलाई प्रमुख बाँधहरूका लागि हाइड्रोक्लाइमेट र हाइड्रोपावरमा हुने अनुमानित परिवर्तनहरूसँग सम्बन्धित महत्त्वपूर्ण जानकारी प्रदान गर्दछ । विश्वव्यापी रूपमा अन्तर्राष्ट्रिय जलविद्युत सङ्घले जलवायु-उत्थानशील जलविद्युत परियोजनाहरूका लागि एक गाइड पनि तयार गरेको छ । 

१९१९ मा जारी गाइडलाइनमा जलवायु परिवर्तनको असरसँग जुध्न यी जलविद्युत आयोजनालाई बलियो बनाउन चार वटा कदम चाल्न सुझाव दिइएको छ । यसमा जलवायु जोखिम स्क्रिनिङ, प्रारम्भिक विश्लेषण, जलवायु तनाव परीक्षण, जलवायु जोखिम व्यवस्थापन र अनुगमन, रिपोर्टिङ र मूल्याङ्कन समावेश छ।