वन डढेलोको धुवाँ स्वास्थ्यका लागि ठूलो खतरा

ग्लोबल वार्मिङसँगै जंगलमा आगलागीका घटना बढ्दै गएका छन् । यसबाट निस्कने धुवाँ प्रकृति र हावापानीका लागि मात्र नभई मानव स्वास्थ्यका लागि पनि घातक हुन्छ । यो धुवाँका कारण वर्षेनी हजारौंको मृत्यु हुने गरेको छ ।
विश्वभर बढ्दै गएको वन डढेलोका कारण ग्लोबल वार्मिङ र कार्बन उत्सर्जनको संकट अझ गम्भीर बन्दै गएको छ ।यहि कारणले हुने वायु प्रदुषणका कारण लाखौंको ज्यान समेत जोखिममा छ ।

‘नेचर क्लाइमेट चेन्ज’ नामक जर्नलमा प्रकाशित दुई अध्ययनले वन डढेलोका कारण ग्लोबल वार्मिङको खतरा र यसले स्वास्थ्यमा पार्ने असरका बारेमा व्याख्या गरेको छ । यी अध्ययनहरू पोट्सडैम इन्स्टिच्युट फर क्लाइमेट इम्प्याक्ट रिसर्च (PIK) द्वारा प्रकाशित गरिएको हो।

बर्लिनको फ्री युनिभर्सिटीका सेप्पे ल्याम्प यी मध्ये एक अध्ययनका प्रमुख अनुसन्धानकर्ता हुन् । उनीहरुको अध्ययनले विगत केही दशकयता आगलागी प्रभावित क्षेत्रमा जलवायु परिवर्तनको प्रभाव बढेको देखाएको छ । जापानको सुकुबास्थित नेशनल इन्स्टिच्युट फर इन्डस्ट्रियल साइन्स एन्ड टेक्नोलोजीका चाइ येओन पार्कले दोस्रो अध्ययनमा प्रमुख भूमिका खेलेका छन्। उनले आगोले स्वास्थ्यमा पार्ने असरका सम्बन्धमा अनुसन्धान गरेका थिए ।

जलवायु परिवर्तनको प्रभाव

पहिलो अध्ययनले जलवायु परिवर्तनका कारण हालैका दशकहरूमा आगलागी हुने क्षेत्रहरूको संख्या बढेको देखाएको छ। सन् २००३ र २०१९ को बीचमा जलवायु परिवर्तनको प्रभाव नपर्नेभन्दा १६ प्रतिशत बढी वन आगोको चपेटामा परेका छन् । अध्ययन अनुसार यसबाट विशेषगरी अष्ट्रेलिया, दक्षिण अमेरिका, उत्तरी अमेरिकाका पश्चिमी क्षेत्र र साइबेरिया पीडित छन् । तर, यस अवधिमा आगलागीबाट प्रभावित क्षेत्र १९ प्रतिशतले घटेको छ । यसो हुनुको मुख्य कारण वन क्षेत्रलाई कृषि र अन्य प्रयोगका लागि रूपान्तरण गरिनु र आगोले फैलिने ठाउँ नपाउनु हो ।

ग्लोबल वार्मिङका कारण आगलागीको तीव्रता बढेको छ । गर्मी र खडेरीले जंगलमा आगलागी मात्र नभई वन डढेलोको जोखिम पनि बढाएको अनुसन्धानकर्ताहरूले बताएका छन् ।

धुवाँका कारण बढी मृत्यु

आगोबाट धुवाँ निस्कन्छ र त्यसबाट निस्कने कण सजिलै फोक्सोमा प्रवेश गर्छ र कहिलेकाहीँ रगतमा पनि पुग्छ।

हालैको अनुसन्धानले आगलागीका कारण वायु प्रदुषणका कारण मृत्यु हुनेहरुको संख्या तीव्र गतिमा बढेको पाइएको छ ।
त्यस्ता मृत्युको संख्या १९६० को दशकमा प्रति वर्ष ४६,४०० बाट बढेर २०१० मा ९८,७५० पुगेको छ ।

अध्ययन अनुसार सन् २०१० को दशकमा आगोसँग सम्बन्धित वायु प्रदूषणका कारण हरेक वर्ष १२,५०० जनाको मृत्यु भएको थियो भने सन् १९६० को दशकमा वार्षिक ६७० जनाको मात्र मृत्यु भएको थियो। अर्थात् यसमा ठूलो वृद्धि भएको छ । विशेषगरी दक्षिण अमेरिका, अष्ट्रेलिया र युरोप यसबाट प्रभावित छन् ।

“जलवायु परिवर्तनले मानिसहरूको स्वास्थ्यलाई खतरामा पारिरहेको छ किनभने घना जनसंख्या भएका क्षेत्रमा धुवाँले बढी प्रभाव पारेको छ,” चे येओन पार्कले डीपीए एजेन्सीलाई बताइन् । तर, अध्ययनले दक्षिण एसिया जस्ता केही अपवादहरू पनि रहेको उल्लेख गरेको छ, जहाँ जलवायु परिवर्तनले आर्द्रता बढेको र त्यसका कारण आगलागीका घटनामा कम मानिसको मृत्यु भएको पाईएको छ ।

यो विश्लेषण एपिडेमियोलोजिकल अध्ययनहरूसँग जोडिएको छ जसले जोखिम कारकहरू जस्तै कण पदार्थ प्रदूषण र हृदय रोग जस्ता स्वास्थ्य प्रभावहरू बीचको सम्बन्धको जाँच गर्दछ।

यी दुवै अध्ययनको नतिजा हालै साइन्स जर्नलमा प्रकाशित एक अध्ययनसँग मेल खान्छ। अन्तर्राष्ट्रिय अनुसन्धान टोलीले गरेको यो अनुसन्धान अनुसार वन डढेलोको प्रकृति तीव्र गतिमा परिवर्तन हुँदैछ । उष्णकटिबंधीय घाँसे मैदानहरूको सट्टा वन डढेलोले अब जंगलहरूलाई आफ्नो चपेटामा लिइरहेका छन् । जङ्गलमा ठूलो मात्रामा आगो लाग्दा त्यसबाट ठूलो मात्रामा धुवाँ निस्कन्छ, जुन स्वास्थ्यका लागि निकै हानिकारक हुन्छ । यो मानव स्वास्थ्यका लागि ठूलो जोखिम हो ।
एपी