‘जहाँ धनी, विद्वान, राजा, वैद्य र नदी छैन, त्यहाँ एक दिन पनि बस्नु हुँदैन’

अर्थशास्त्र, राजनीति, कूटनीतिलगायत धेरै क्षेत्रमा विशेषज्ञता हासिल गरेका चाणक्यले धन, प्रगति, व्यापार, मित्रता, शत्रुतालगायत धेरै पक्षसँग सम्बन्धित कुराका लागि धेरै नियम दिएका छन् । अर्थशास्त्रका लेखक आचार्य चाणक्यले मानव जीवनलाई सहज बनाउन र समस्याबाट छुटकारा पाउन धेरै नियमहरू बताएका छन् ।

चाणक्यका धेरै नियमहरू आज पनि धेरै मानिसहरूले पालन गर्छन् । त्यसैले कतिपय मानिस यस्ता हुन्छन्, आधुनिक जमानामा उनीहरुलाई तर्कभन्दा बाहिरको ठान्छन् । तर सबैले एक पटक यी नियमहरू पढ्न चाहन्छन् ।

अर्थशास्त्र, राजनीति, कूटनीतिलगायत धेरै क्षेत्रमा विशेषज्ञता हासिल गरेका चाणक्यले धन, प्रगति, व्यापार, मित्रता र दुश्मनी लगायतका धेरै पक्षसँग सम्बन्धित कुराका लागि आफ्नै नियम दिएका छन् । चाणक्यले यस्तै नियमलाई ५ ठाउँमा नबस्न भनेका छन् ।

धानिकः श्रोत्रिय राजा नाडी वैद्यस्तु पञ्चमः।
पञ्च यात्रा न विद्यान्ते तत्र दिनम् न वसेत्।

अर्थात् जहाँ धनी, विद्वान, राजा, वैद्य (वैद्य) र नदी छैन, त्यहाँ एक दिन पनि बस्नु हुँदैन ।

१– सहर जसमा कोही धनी छैन ।
२– जुन देशमा वेद जान्ने विद्वानहरू छैनन् ।
घ– जहाँ राजा वा सरकार छैन ।
४– सहर वा गाउँ जहाँ डाक्टर बस्दैनन् ।
५– नदी बग्ने ठाउँ ।
नबस्न सल्लाह दिने पाँच स्थानको कारण बताउँदै चाणक्यले जीवनको समस्यामा पाँचवटा कुराको महत्व रहेको बताए । आपत्तिको समयमा पैसा चाहिन्छ, जुन धनी व्यक्तिले पूरा गर्न सक्छ । अनुष्ठानका लागि पुजारी चाहिन्छ । अर्कोतर्फ, शासन र सुरक्षाको लागि राजा वा सरकार चाहिन्छ । त्यसैगरी रोग लाग्दा डाक्टर वा डाक्टर चाहिन्छ र जीवनका लागि नदी अर्थात् पानीको स्रोत पनि आवश्यक हुन्छ ।