म्यान्माकी आङ सान सुकीको ८०औँ जन्मदिन जेलमा

याङगुन । म्यान्माकी पदच्यूत लोकतान्त्रिक नेत्री आङ सान सुकीले बिहीबार आफ्नो ८०औँ जन्मदिन सैन्य सरकारको हिरासतमा मनाएकी छिन् । हिरासतमा उनले आफ्नो बाँकी जीवनभर चल्ने सजायहरू भोगिरहेकी छिन् । सुकी म्यान्माको एक दशकको लोकतान्त्रिक सुधारकालको प्रतिनिधि व्यक्तित्व हुन् र सैन्य शासनबाट खुल्दै गर्दा उनी वास्तविक नेत्री बनेकी थिइन् ।

तर सन् २०२१ को विद्रोहमा जनरलहरूले सत्ता फिर्ता लिएपछि उनी भ्रष्टाचारदेखि लिएर कोभिड–१९ महामारीको प्रतिबन्ध उल्लङ्घन गर्ने अभियोगमा बन्दी बनाइनुभयो र २७ वर्षको सजाय भोगिरहेका छन् । यो क्षणमा उत्सव मनाउन गाह्रो हुनेछ, बेलायतका उनका ४७ वर्षीय छोरा किम एरिसले भने, यो यति लामो समयदेखि चलिरहेकाले हामीले सहन सिकेका छौँ । उनले आफ्नी आमाको जन्मदिनसम्मका आठ दिनमा ८० किलोमिटर (५० माइल) दौडिरहेका छन् र आफ्नी आमाका लागि ८० हजारभन्दा बढी शुभकामना भिडियो सन्देशहरू सङ्कलन गरेका छन् ।

तर सुकीले ती देख्न पाउनु हुनेछैन । उनी म्यान्माको फैलिएको राजधानी नेपिडोमा एकान्तमा हुन् जहाँबाट सेनाले गुरिल्ला लडाकूहरूविरुद्ध गृहयुद्धको निर्देशन गर्छ । एरिसले आफ्नी आमा जेल परेदेखि दुई वर्षअघि पत्रमार्फत एक पटक मात्र आफ्नी आमाबाट सुनेको बताए । उनको अवस्था कस्तो छ हामीलाई थाहा छैन, उनले भने । उनले आफ्नी आमाले मुटु, हड्डी र दाँतको समस्याको उपचार नपाएर पीडा भोगिरहेको हुनसक्ने डर व्यक्त गरे ।

– के तपाईं अझै याद गर्नुहुन्छ ? –

सैन्य नियन्त्रणमा रहेका म्यान्माका भागहरूमा कुनै औपचारिक उत्सवको योजना छैन, तर सैन्य नियन्त्रित मान्डले सहरमा अनुयायीहरूको एउटा समूहले उनको जन्मदिनअघि स्वतःस्फूर्त विरोध प्रदर्शन गरेको स्थानीय मिडियाले जनाएको छ । केही मास्क लगाएका प्रदर्शनकारीले सडकमा ‘डरबाट मुक्ति’ र ‘जन्मदिनको शुभकामना’ लेखिएका पर्चाहरू छरेका थिए र एक सदस्यले सामाजिक सञ्जालमा साझा गरिएको अस्थिर क्यामेराको फुटेजमा सुकीको तस्वीर समातेका थिए ।

‘के तपाईं अझै यो महान् व्यक्तिलाई याद गर्नुहुन्छ ?’, भिडियोमा एक प्रदर्शनकारीले सोधे । सुकी बहुसङ्ख्यक बौद्ध देशमा निकै लोकप्रिय हुन्, तर उनले रोहिङ्ग्या मुस्लिम अल्पसङ्ख्यक विरुद्धको कारबाहीमा सेनापतिहरूको रक्षा गरेपछि सैन्य अधिग्रहण हुनुअघि विदेशमा लोकतन्त्रको प्रतीकका रूपमा उनको स्थिति ध्वस्त भएको थियो ।

म्यान्माको सेनाको लामो प्रभावको विरुद्धमा उनी शक्तिहीन रहेको तर्क गरे तापनि लाखौँ रोहिङ्ग्यालाई उनको शासनअन्तर्गत छिमेकी बङ्गलादेशमा भाग्न पठाइयो । तैपनि एकपटक सुकीलाई पुरस्कारहरूको वर्षा गर्ने संस्थाहरू र व्यक्तित्वहरूले तुरुन्तै आफूलाई टाढा राखे र उनको दोस्रो कारावासले धेरै कम अन्तर्राष्ट्रिय ध्यान पाएको छ ।

– बन्द भएको जन्मदिन –

म्यान्माको स्वतन्त्रता नायक आङ सानकी छोरी सुकी लगभग संयोगवश लोकतन्त्रकी च्याम्पियन बनिन् । आफ्नो युवावस्थाको धेरै समय विदेशमा बिताएपछि उनी सन् १९८८ मा आफ्नी बिरामी आमाको हेरचाह गर्न फर्किए तर दमनद्वारा कुल्चिएको सैन्य विरोधी प्रदर्शनको नेतृत्व गर्न थाले ।

उनी १५ वर्षसम्म बन्द थिइन्, जसमध्ये अधिकांश समय उनको परिवारको याङ्गुन लेकसाइड हवेलीमा थियो । त्यहाँ उनले अझै पनि सीमा पर्खालमाथि भाषणका लागि भीड आकर्षित गरिन् । सेनाले निर्वासनमा गए स्वतन्त्रता दिने प्रस्ताव गरेको थियो तर उनको शान्त अस्वीकारले उनलाई स्पटलाइटमा ल्यायो र उनलाई सन् १९९१ को नोबेल शान्ति पुरस्कार दिलायो । सुकी सन् २०१० मा रिहा भइन् र सन् २०१५ मा उनको नेसनल लिग फर डेमोक्रेसी पार्टीको चुनावी विजयमा नेतृत्व गरे । सेनाद्वारा बनाइएको नियमहरूका कारण उनी कहिले पनि औपचारिक रूपमा राष्ट्रपति पदमा आउन सकिनन् ।

यदि यी अस्सी वर्षीया आफ्नो वर्तमान कारावासबाट रिहा भए भने, एरिसले उनी सम्भवतः म्यान्माको राजनीतिमा ‘अग्रङ्ंक्तिको स्थिति’ बाट पछाडि हट्नुहुने भविष्यवाणी गरे । सेनाले यस वर्षको अन्त्यमा नयाँ चुनावको वाचा गरेको छ, तर सुकीको अहिंसक दृष्टिकोणका पूर्व अनुयायीहरू मिलेर बनेका धेरै समूहले तिनलाई बहिष्कार गर्ने तयारी गरेका छन् ।