भगवान् शिव : एक अद्वितीय देवता

शिवको वास्तविक चित्र अन्य देवताहरूबाट विशिष्ट रूपमा फरक छ । उनको कपाल टाउको माथिल्लो तहमा उठेको छ । उनी हातमा कमन्डलुसहित डम्बरू बाेक्छन् । उनी बाघको छाला लगाउँछन् ।

उनी ‘रुद्राक्ष’काे माला लगाउँछन्, । शिवलाई प्रायः निष्क्रिय र रचनात्मक स्वभावको साथ उच्च आन्दोलनकारीको रूपमा चित्रण गरिएको छ । उनी नन्दी नामको साँढेमा सवार हुन्छन् ।

पाैराणिक कथा

हामी सबैको प्रिय, भगवान शिवको जन्म भएको होइन उनी स्वयं उद्घोषित हुन् । तर यीन उत्पत्ति को विवरण पुराणहरुमा पाइन्छ । विष्णु पुराणका अनुसार, ब्रह्मा भगवान विष्णुको कमल नाभिबाट जन्मेका थिए भने शिव भगवान विष्णुको निधारको चमकबाट उत्पन्न भएको बताइएको छ ।

विष्णु पुराणका अनुसार, शिव सधैं निधारको चमकका कारण योगमुद्रामा रहनुहुन्छ । श्रीमद् भागवतका अनुसार, एक पटक जब घमण्डीले घेरिएका भगवान विष्णु र ब्रह्माले आफूलाई आफू श्रेष्ठ हुँ भनेर दाबी गरिरहेका थिए, तब भगवान शिव जलिरहेको स्तम्भबाट देखापरे ।

विष्णु पुराणमा वर्णन गरिएको शिवको जन्म कथा भगवान शिवको एक मात्र बच्चा रूप हो । यस अनुसार ब्रह्मालाई बच्चा चाहिएको थियो । जब ब्रह्माले बच्चालाई रुने कारण सोध्यो, उसले निर्दोष जवाफ दिए कि उसको कुनै नाम छैन, त्यसैले ऊ रोइरहेको छ । तब ब्रह्माले शिवलाई ’रुद्र’ भनेर नाम दिए जसको अर्थ हो ’रुवा’। तैपनि शिव चुप लागेन ।

त्यसैले ब्रह्माले उसलाई अर्को नाम दिए तर शिवलाई त्यो नाम मनपर्दैन र अझै चुप लागेनन् । यसप्रकार शिवलाई शान्त पार्न ब्रह्माले ८ नाम दिए र शिवलाई ड नामले चिनिन्थ्यो (रुद्र, शर्व, भव, उग्र, भीमा, पशुपति, ईशान र महादेव) । शिव पुराणका अनुसार यी नामहरू पृथ्वीमा लेखिएका थिए ।

विष्णु पुराणको एक पौराणिक कथा पनि यस प्रकारले शिवको जन्म पछि ब्रह्माको छोराको रुपमा रहेको छ । यसका अनुसार जब पृथ्वी, आकाश, हेडिसलगायत सम्पूर्ण ब्रह्माण्ड जलमग्न थियो, त्यहाँ ब्रह्मा, विष्णु र महेश (शिव) बाहेक अरू कुनै ईश्वर वा प्राणी थिएनन् । तब विष्णु मात्र उनको शेषनागमा पानीको सतहमा लडिरहेको देखे ।

तब ब्रह्मा जी आफ्नो नाभीबाट कमलको नालमा देखा पर्नुभयो । जब ब्रह्मा र विष्णु सृष्टिबारे कुरा गर्दै थिए, शिव देखा परे । ब्रह्माले उनलाई चिन्न अस्वीकार गरे ।

तब, शिवको क्रोधसँग डराएर, भगवान विष्णुले उनलाई ईश्वरीय दर्शन दिए र शिवको ब्रह्माको सम्झना दिलाए । ब्रह्माले आफ्नो गल्ती महसुस गरे र शिवलाई छोराको रूपमा जन्माउनको लागि आशीर्वाद मागे । शिवले ब्रह्माको प्रार्थना ग्रहण गर्नुभयो र उनलाई यो आशीर्वाद दिए । जब ब्रह्माले ब्रह्माण्डको सृष्टि सुरु गरे, उनलाई एउटा बच्चा चाहियो र त्यसपछि उनलाई भगवान शिवको आशीर्वाद प्राप्त भयो ।